Đàn Âm hồn được triều đình nhà Nguyễn cho lập sau khoảng 7 năm, ngày xảy ra sự kiện Kinh đô thất thủ (ngày 23 tháng 5 năm Ất Dậu - 1885) để làm nơi tưởng niệm những đồng bào, binh sĩ yêu nước đã anh dũng hy sinh, không chịu khuất phục trước áp bức của thực dân Pháp.
Lễ tế Âm hồn được phục dựng theo nghi thức của triều đình được ghi lại trên Châu bản dưới thời vua Thành Thái. Lễ tế Âm hồn gồm các nghi lễ: Lễ Quán tẩy; Lễ Thướng hương; Lễ Sơ hiến tửu (dâng rượu lần đầu); Lễ Đọc chúc; Lễ Hành Á hiến (dâng rượu lần thứ hai); Lễ Chung hiến (dâng rượu lần thứ ba); Lễ Dâng trà; Phần hóa và Lễ tất.
Hàng năm cứ đến ngày 23/5 âm lịch, người dân ở Huế tổ chức cúng âm hồn tại đàn Âm Hồn và các miếu âm hồn nằm trong khu vực thành nội Huế. Ðây là một nghi lễ cầu cho các vong hồn được siêu thoát. Nghi lễ này là một sinh hoạt tâm linh, đồng thời cũng là nét văn hóa đẹp, đầy tính nhân văn của người dân Huế.
Đàn Âm Hồn tọa lạc tại số 73 đường Ông Ích Khiêm, phường Thuận Hòa, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đây là nơi thờ tự, cúng tế vong linh các quan viên, binh lính, nam phụ lão ấu tử nạn trong biến cố thất thủ Kinh đô Huế ngày 5.7.1885 (tức 23.5 năm Ất Dậu).
Mâm cỗ tại lễ tế thường bày biện nhiều món ăn dân dã
Năm 1894, vua Thành Thái (1889-1907) cho xây dựng Đàn Âm Hồn và hàng năm cử hành lễ tế vào ngày 24.5 Âm lịch (do ngày 23 tháng 5 trùng ngày kỵ Tá Thiên Nhân Hoàng hậu, vợ vua Minh Mạng tại điện Phụng Tiên).
Năm 2013, di tích này đã được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh. Năm 2023, di tích đàn Âm Hồn được bảo tồn, tôn tạo và phục hồi.
Hàng năm, kể từ năm 2018, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đều tổ chức tái hiện lễ tế Âm hồn vào dịp 23.5 âm lịch để tưởng nhớ những người đã ngã xuống trong sự kiện kinh đô thất thủ.
Việc tổ chức Lễ tế Âm Hồn không chỉ thể hiện sự tôn trọng lễ nghi, đạo lý dân tộc và hợp lòng dân, mà còn là dịp nhắc nhở về một bài học lịch sử của đất nước với ý nghĩa đề cao nghĩa cử cao đẹp trong nhận thức, hành động cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Truyền thống quý báu đó là cội nguồn, sức mạnh đoàn kết tạo nên bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam nói chung, nhân dân Thừa Thiên Huế nói riêng.
Văn Bốn
