Với mục tiêu chung là bảo tồn, bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản nhằm phục hồi nguồn lợi thủy sản, các loài thủy sản có giá trị kinh tế và nghiên cứu khoa học, đặc biệt là nguồn lợi thủy sản vùng ven bờ; gắn với quản lý có hiệu quả các hoạt động khai thác thủy sản nhằm phát triển ngành khai thác thủy sản bền vững, đồng thời giữ gìn tính đa dạng sinh học của tài nguyên sinh vật biển Việt Nam.
Hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai có diện tích hơn 22.000 ha, được biết đến không chỉ là hệ đầm phá lớn nhất Đông Nam Á, với hệ sinh thái đặc trưng, đa dạng các loài động, thực vật mà còn là nơi sinh sống của hơn 300.000 người dân, chiếm 30% dân số tỉnh Thừa Thiên Huế.
Đến năm 2016, vùng đầm phá Tam Giang - Cầu Hai đã có 23 khu bảo vệ thủy sản với diện tích hơn 614 ha, và gắn liền với việc trao quyền khai thác mặt nước với diện tích trên 16.000ha, chiếm 73% diện tích đầm phá cho 47 chi hội nghề cá.
Trong những năm qua, gắn với việc thành lập các khu bảo vệ thủy sản, các cơ quan chức năng đã thực hiện nhiều giải pháp tích cực để phục hồi nguồn lợi thủy sản vùng đầm phá này, như thả các loại giống cá, tôm; thành lập các Chi hội nghề cá; giao, phân quyền quản lý, khai thác mặt nước; tổ chức tuyên truyền, vận động bà con ngư dân tuân thủ các quy định về đánh bắt nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và sinh kế của cộng đồng vùng đầm phá.
Trên khu vực đầm Cầu Hai, nhiều khu bảo vệ thủy sản được bảo vệ nghiêm ngặt, ý thức của cộng đồng ngư dân được nâng cao, các Chi hội nghề cá đã phát huy được vai trò, trách nhiệm trong hoạt động quản lý, bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản. Nhờ vậy, thời gian gần đây, nhiều loài thủy sản đặc hữu ở vùng đầm Cầu Hai có dấu hiệu hồi phục tích cực như cá dìa, cá mú, cá nâu, cá on hương, tôm, cua… Đặc biệt, nhiều loài rong tảo ở các khu bảo vệ thủy sản Ðập Tây - Chùa Ma, xã Vinh Giang; Núi Quện, xã Lộc Bình… ngày càng phát triển nhanh và nhiều hơn.
Tuy nhiên, một số khu bảo vệ không được chính quyền địa phương quản lý, giám sát tốt nên một số ngư dân vẫn tiếp tục có những hành vi xâm phạm kéo dài như tại khu bảo vệ Hòn Voi - Vũng Đèo, xã Lộc Trì, một số hộ ngư dân vẫn ngang nhiên tái diễn tình trạng nuôi trồng, khai thác thuỷ sản trong vùng nước ven bờ thuộc vùng bảo vệ thuỷ sản...
Nò sáo giăng kín khu bảo vệ thủy sản Hòn Voi - Vũng Đèo
Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Văn H…ở thôn Lê Thái Thiện, xã Lộc Trì cho biết: “Trước đây, xã Lộc Trì có khá đông ngư dân tham gia đánh bắt thủy sản trên đầm phá Tam Giang - Cầu Hai. Chính quyền địa phương cũng đã tổ chức các buổi họp dân, tuyên truyền, vận động những hộ gia đình tham gia đánh bắt thủy sản trên đầm phá vay vốn chuyển đổi hướng làm ăn mới là đóng tàu tham gia đánh bắt xa bờ. Nhiều ngư dân ở đây đã chuyển từ đánh bắt nhỏ, lẻ trên đầm phá sang các đội tàu đi đánh bắt xa bờ, một số tham gia làm dịch vụ cho các tàu đánh bắt xa bờ. Tuy nhiên, do đời sống của bà con ngư dân còn gặp nhiều khó khăn, nhiều người không đủ điều kiện đi đánh bắt xa bờ cho nên vẫn bám vào đầm phá, và vẫn còn một số hộ dân cố tình đánh bắt thủy sản trái phép tại các khu bảo vệ này, mặc dù họ biết là vùng này cấm đánh bắt…".
Khu Bảo vệ thuỷ sản Hòn Voi - Vũng Đèo thuộc xã Lộc Trì, được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ra Quyết định thành lập ngày 12/11/2014 với quy mô diện tích 35 ha. Với mục tiêu: “Xây dựng khu bảo vệ thuỷ sản dựa vào cộng đồng, nhằm mở rộng, phát triển mạng lưới các khu bảo vệ thủy sản trên toàn đầm phá, vùng nước nội địa Tam Giang - Cầu Hai, để tăng cường công tác quản lý, bảo vệ bãi giống, bãi đẻ, nguồn lợi thủy sản”.
Nội dung bảo vệ: Nghiêm cấm hoàn toàn các hoạt động kinh tế làm ảnh hưởng đến nguồn lợi thuỷ sản tự nhiên và môi trường thuỷ sinh, bao gồm: Khai thác thuỷ sản nuôi trồng thuỷ sản, chăn thả gia cầm, trâu, bò và các động vật khác vào khu bảo vệ; xây dựng các công trình sản xuất (kể cả công trình nhà ở)...
Tuy nhiên, một số người dân địa phương tại đây đã không tuân thủ các điều kiện nói trên ngang nhiên xâm chiếm vùng nước gần bờ dọc theo khu vực bảo vệ bãi giống bãi đẻ để giăng đặt các loại ngư lưới cụ đánh bắt thuỷ sản trong vùng nước cấm đánh bắt. Hàng trăm mét nò, sáo, lưới mùng giăng kín cố định nhiều tháng qua ở đây.
Nếu việc đánh bắt thuỷ sản trái phép của ngư dân trong vùng bảo vệ không được ngăn chặn kịp thời sẽ tạo tiền lệ không tốt trong việc chấp hành các quy định về đánh bắt trong các vùng nước thuộc khu bảo vệ, dẫn đến cạn kiệt nguồn lợi thủy sản và còn gây ô nhiễm môi trường vùng nước gần bờ...
Đặc biệt, ở khu vực Hòn Voi - Vũng Đèo này có một cảnh quan khá độc đáo, mỗi ngày có đông đảo các bạn trẻ từ nhiều nơi và không ít du khách nước ngoài đến tham quan, chụp ảnh lưu niệm… nên việc bảo vệ một cảnh quan nguyên sơ như vốn có về lâu dài còn giúp cho cộng đồng nơi đây phát triển thêm ngành du lịch - dịch vụ.
Cảnh quan thiên nhiên ở Hòn Voi - Vũng Đèo
Về việc này, ông Lê Minh Thịnh, Trưởng thôn Lê Thái Thiện, xã Lộc Trì cho biết, khi rộ lên việc các ngư dân trong thôn đánh bắt trái phép trong vùng bảo vệ, thôn cùng Chi hội nghề cá đã vận động bà con ngư dân tiến hành tháo dỡ, có 10 hộ đã tự nguyện tháo dỡ; tuy nhiên vẫn còn 3 hộ nuôi tôm chắn lưới với diện tích hơn 2ha (những hộ này đều không thuộc cư dân thôn Lê Thái Thiện) chưa chịu tháo dỡ.
Thiết nghĩ các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương cần có biện pháp ngăn chặn kịp thời, hạn chế việc đánh bắt trái phép này. Đồng thời, tiếp tục tăng cường tuyên truyền sâu rộng đến từng người dân xem việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản và môi trường đầm phá chính là bảo vệ lợi ích của mỗi một thành viên trong cộng đồng, và chính các khu bảo vệ thủy sản này đã và đang góp phần gìn giữ các loài có nguy cơ cạn kiệt, bảo vệ các hệ sinh thái và phục hồi các hệ sinh thái đã và đang dần biến mất.
Một trong những mục tiêu cụ thể của Chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản đến năm 2020 mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt là tiếp tục tuyên truyền, tập huấn về công tác bảo vệ nguồn lợi cho cộng đồng ngư dân, trong đó tập trung đối tượng là ngư dân khai thác thủy sản vùng ven bờ và đối tượng là thanh thiếu niên, học sinh trên toàn quốc.
Văn Nhân
