Hai mươi ba năm qua, bước chân những cán bộ chiến sỹ Đội 192 đã in dấu khăp các cánh rừng Sa-ra-van, Xê Công, Xiêng-Khoảng, Khăm-muộn trên đất nước bạn Lào. Những nơi ngày xưa cha anh từng hành quân chiến đấu thì bây giờ các anh có mặt, lật từng hốc đá, moi từng rễ cây tìm cho bằng được đồng đội đưa về đất mẹ. Công việc hết sức gian khổ, khó khăn nguy hiểm. Các anh thường phải hành quân bộ hàng mấy chục cây số trong rừng, trên vai mang nặng 25 đến 30 kg. Nào là lương thực, thực phẩm, tăng võng, ni lông, cuốc xẻng, rượu cồn, nến, hương... khi về lại còn mang thêm vài ba bộ hài cốt. Lên các đỉnh núi cao chìm trong mây, dốc dựng đứng, nhìn thấy đã rùng mình. Một bên là vực sâu thăm thẳm, chỉ cần sơ sẩy một chút là đổi cả tính mạng. Nguy hiểm thế nên anh em phải cẩn trọng, lợi dụng dây rừng làm thang bám nối nhau leo lên, nhích từng bước một. Gót chân người trước chạm mặt người sau. Căng thẳng, mệt nhọc, anh em phải gồng mình vượt qua. Trời mùa đông rét cắt da cắt thịt vậy mà lưng áo cứ ướt đẫm mồ hôi. Đá nhọn lởm chởm, bàn chân, bàn tay tứa máu rát rạt.
Trung tá Nguyễn Trình Ngọc Thái – Đội phó Đội tìm kiếm, quy tập mộ liệt sỹ 192 tâm sự: “Trong đơn vị nhiều anh em tuổi còn rất trẻ, chưa quen công việc nặng nhọc. Vậy mà khó khăn, gian khổ chẳng kêu ca, ai cũng xung phong đi làm nhiệm vụ. Nhiều anh bị sốt rét, vẫn quyết bám theo đơn vị làm nhiệm vụ. Hôm trước sốt cao, hôm sau vừa đỡ lại xung phong đi ngay, người khỏe dìu người sốt, hành quân từ sáng tới tối mới đến nơi...”.
Đưa các anh về đất mẹ.
Những gương mặt còn trẻ ấy đã bao lần ôm hài cốt ngủ giữa rừng. Che mưa, che nắng, bảo vệ cẩn trọng hài cốt đồng đội. Những cơn mưa rừng bất chợt, thác lũ dâng cao, chảy ào ào, quần áo tăng võng trôi hết nhưng hài cốt liệt sỹ vẫn được anh em ôm khư khư theo người. Bao nhiêu khó khăn, vất vả vẫn không làm chùn bước chân các anh, bởi hơn ai hết, các anh biết rằng hằng ngày có bao nhiêu gia đình, người thân ở quê hương đang mòn mỏi chờ đợi tin ở các anh! Thượng uý Nguyễn Tiến Luật tâm sự: "Lần đầu tiên đi tìm đồng đội, vào giữa rừng sâu, không điện, không ti vi, thiếu thốn đủ bề, đêm nằm nghe tiếng hú của thú rừng em cũng cảm giác gai gai trong người, nhưng nghĩ đến những sự hy sinh quá lớn và công lao trời biển của các anh hùng liệt sỹ; nghĩ đến những ánh mắt của những người vợ, người mẹ... đang trông chờ chồng con từng ngày đêm, em gạt bỏ tất cả quyết bám đơn vị, bám anh em để tìm đồng đội. Mỗi lần tìm được hài cốt đồng đội em như quên hết mệt nhọc, cảm thấy thiêng liêng... nhiều đêm về không ngủ được".
Cán bộ chiến sỹ Đội 192 cất bốc hài cốt liệt sỹ tại tỉnh Sa-ra-van
Mùa khô năm 2001, đang tìm kiếm hài cốt liệt sỹ ở huyện Tà Ôi thuộc tỉnh Sa-ra-van, được dân bản báo tin ở bản Bạc tỉnh Xê Công có mộ liệt sỹ. Mặc dù không thuộc địa bàn của Đội phụ trách, đường sá lại quá xa, hiểm trở, nhưng cán bộ, chiến sỹ Đội 192 không ai bảo ai, động viên nhau lên đường. Từ Tà Ôi đến bản Bạc phải hành quân gần 10 ngày đêm qua nhiều thác cao, đèo dốc. Lương thực mang theo hết, còn lại mấy gói mì tôm dành chia nhau 4, 5 người một gói cầm hơi. Đói, mệt, nhiều người lả đi, suýt chết trong rừng. Nhưng nhờ ý chí và nghị lực của toàn đội mọi người dìu nhau về an toàn. Chuyến ấy tìm được 4 hài cốt liệt sỹ, ai cũng hài lòng. Có lần đi vào những vùng đất có chất độc đi-ô-xin, khu vực bom, mìn, có người ái ngại. Nhưng rồi tình cảm đồng đội đã thôi thúc các anh vượt qua hiểm nguy, quyết tìm cho bằng được hài cốt liệt sỹ. Ở bản A Vao, khi đang đào tìm hài cốt liệt sỹ thì có nhiều mảnh đạn M79, đạn cối và nhiều loại vật nổ. Nguy hiểm rình rập nhưng các anh vẫn kiên trì đào, tìm được 2 mộ. Hầu như năm nào Đội tìm kiếm, quy tập mộ liệt sỹ 192 thuộc Phòng Chính trị, Bộ chỉ huy quân sự tỉnh cũng đạt thành tích cao, tìm được hàng chục hài cốt liệt sỹ. Riêng năm 2015 các anh vừa tìm kiếm, cất bốc được 13 mộ đã đưa về an tang tại nghĩa trang liệt sỹ TP Huế.
Hai mươi ba năm qua, cán bộ chiến sỹ của Đội 192 đã hành quân qua hàng trăm bản làng trên đất nước bạn Lào, vượt qua hàng trăm ki-lô-mét đường rừng, đến nay Đội đã quy tập được hơn 640 hài cốt liệt sỹ đưa về an táng tại quê hương. Với những thành tích đạt được Đội 192 đã được nhà nước ta tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân trong thời kỳ đổi mới và nhà nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào tặng thưởng Huân chương Lao động hạng nhì.
Trần Đình Thăng
