Chặng đường các anh đi tìm kiếm là hết sức gian nan, vất vả. Đèo cao, suối sâu, chênh vênh vực thẳm, nước độc, rừng thiêng, đường quanh co, núi hiểm trở. Nơi các anh đến là các bản làng xa xôi, những địa danh khốc liệt của chiến trường xưa, có nơi hàng năm không có dấu chân người qua lại. Những tên đất, tên làng, ngọn núi, con sông ở các huyện Tà Ổi, Xù Muồi, Va Phi, Tùm Lan, Lào Ngam, Không Xê Đôn thuộc tỉnh SaLaVan hay các huyện Ka Lừm, Lã Mam, Thà Tèng tỉnh Sê Kông... đã trở thành những địa chỉ quen thuộc của các anh đến tìm đồng đội.
Tìm kiếm mộ liệt sĩ tại Bản Phắc Pheo Xết, tỉnh SaLaVan
Trung úy Lê Minh Đức, Đội 192, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh TT-Huế tâm sự: “Bản thân tôi lần đầu tiên được giao nhiệm vụ sang đất nước bạn Lào tìm kiếm, cất bốc, quy tập mộ liệt sĩ Quân tình nguyện và Chuyên gia Việt Nam hy sinh ở chiến trường Lào về nước. Qua thực hiện nhiệm vụ, với điều kiện đất nước bạn Lào bước vào mùa khô nên khí hậu rất nóng, địa hình rừng núi thì hiểm trở, nguồn nước cũng như ăn ở thì tạm bợ... Nhưng dù khó khăn như thế nào hay chăng nữa thì bản thân tôi vẫn cố gắng hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng là thế hệ đi sau nối tiếp và phát huy truyền thống của thế hệ đi trước, mong muốn là tìm kiếm thật nhiều hơn nữa để đưa các bác, các chú về với quê hương, đất mẹ”.
Thời gian, cùng với những biến cải tự nhiên của tạo hoá đã làm cho "Sông kia rày đã nên đồng" nói chi là những dấu vết đơn sơ nơi các anh hùng liệt sĩ của chúng ta ngã xuống trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ và anh dũng của dân tộc. Phần lớn nơi các anh ngã xuống là vùng chiến trận địa hình phức tạp lại nhiều mưa núi, lũ ngàn. Nhiều cán bộ, chiến sĩ của chúng ta, khi ngã xuống đã không để lại một dòng địa chỉ. Nhiều trường hợp mộ liệt sĩ, Đội 192 đã cất công tìm kiếm từ năm này sang năm khác, đào tới, đào lui 2-3 lần, có khi phải đào ở diện rộng cả 4-5 ha đồi, cũng có khi phải đào sâu 3-4 mét mới tìm đúng nơi các liệt sĩ ta bị vùi lấp trong chiến đấu năm xưa và cũng có khi gặp phải hiểm nguy rình rập, đe doạ như: Bom, mìn, vật liệu nổ. Đặc biệt, tại bản Phắc Pheo Xết, tỉnh SaLaVan, cách đây gần 1 tháng, bà con dân bản cung cấp cho Đội 192 có 10 liệt sĩ hy sinh đầu năm 1975 do Bà con dân bản chôn cất. Sau gần 1 tháng tìm kiếm nhưng do địa hình thay đổi, cán bộ, chiến sĩ Đội 192 đã đào bới hơn 1 ha đồi nhưng vẫn chưa tìm thấy.
Thượng tá Lê Ngọc Thông, Đội trưởng Đội 192, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh TT-Huế cho biết: “Toàn bộ thông tin này đơn vị đã tổ chức lực lượng 20 đồng chí tiến hành khảo sát, thẩm định thông tin và tiến hành đào bới, nhưng do thời gian quá lâu, địa hình thay đổi, bà con dân bản chỉ tọa độ không được chính xác, nên cán bộ, chiến sĩ phải đào ở diện tích rộng cả ha đồi, điều kiện sinh hoạt xa xôi, nước nôi thì không có, ăn ở thì trong rừng... nhưng tất cả anh em đều xác định tốt nhiệm vụ và quyết tâm tìm kiếm, xem nhiệm vụ tìm kiếm mộ liệt sĩ là hết sức cao cả mà Quân đội giao cho, phấn đấu một ngày gần nhất sẽ tìm kiếm được 10 Bác để đưa các Bác về quê hương đất mẹ".
Trong những năm qua và đầu năm 2015, cán bộ, chiến sĩ Đội 192 đã từng đi qua trên 800 bản làng xa xôi ở 8 huyện thuộc tỉnh SaLaVan, 3 huyện thuộc tỉnh Sê Kông, tiến hành tìm kiếm hàng ngàn vị trí và đã cất bốc được gần 700 hài cốt liệt sĩ, riêng mùa khô 2014 - 2015, Đội 192 đã tìm kiếm, cất bốc, quy tập được 10 mộ liệt sĩ. Kết quả trên thật ra còn quá khiêm tốn so với sự hy sinh hết sức lớn lao của các liệt sĩ, sự mong mỏi của đồng bào, đồng chí và thân nhân của các liệt sĩ. Song đó là sự thể hiện tình cảm, là sự tri ân của thế hệ hôm nay đối với người đã hy sinh vì đất nước.
Tìm kiếm mộ liệt sĩ tại Bản Phắc Pheo Xết, tỉnh SaLaVan
Ông Phu Viêng, Trưởng Ban công tác đặc biệt tỉnh SaLaVan, Đại tá, Chỉ Huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tâm sự: “Trong hai cuộc kháng chiến, Quân tình nguyện và Chuyên gia Việt Nam đã không quản hy sinh tính mạng, sang giúp đất nước chúng tôi giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Nay, đất nước chúng tôi hoà bình, thịnh vượng, chúng tôi phải có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo và tuyên truyền, vận động các cấp, các ngành, cán bộ, đặc biệt bà con dân bản vùng sâu, vùng xa tìm kiếm, phát hiện, thu thập nguồn tin, xác định vị trí mộ chính xác để thông báo cho Đội 192, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thừa Thiên Huế cất bốc, quy tập các anh hùng liệt sĩ về quê hương Việt Nam”.
Không chỉ hoàn thành nhiệm vụ quy tập mộ liệt sĩ mà cán bộ, chiến sĩ Đội 192 đã thực hiện tốt mối quan hệ với nhân dân địa phương, tôn trọng phong tục của các Bộ tộc Lào, để lại ấn tượng sâu sắc hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng người dân nơi đây về những năm tháng chiến đấu của hai Quân đội, hai dân tộc, hai đất nước anh em thuỷ chung, sâu nặng nghĩa tình.
Trần Tình
