Tôi biết một số “chiến tích” mới của Đặng Văn Việt vì có dịp gặp lại ông - vị khách cao tuổi nhất được UBND tỉnh mời về dự Festival Huế 2014. Chỉ riêng việc ông già 95 tuổi, sau một đêm trường “lăn lộn” trên xe giường nằm vượt chặng đường 650 km Hà Nội-Huế, vẫn khỏe khoắn, tỉnh táo như không. cũng đáng gọi là một “chiến tích”.
Còn “chiến tích” nữa thì ông chỉ vào thùng sách vừa được chuyển vào phòng khách sạn và vui vẻ “khoe”:
- 95 tuổi rồi! Làm cuốn sách tổng kết cuộc đời đây!...
Tôi nâng tác phẩm mà Đặng Văn Việt vừa hoàn thành - “Những nốt nhạc thăng trầm một cuộc đời” - bìa cứng, dày trên 500 trang, chỉ xem qua “cấu trúc”, đề mục, đã thầm kính phục “lão tướng”. Một tác phẩm không chỉ giàu tư liệu quý hiếm - chỉ riêng hơn trăm tấm ảnh in kèm, đã cho chúng ta hình dung một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc với những nhân vật tên tuổi, những tướng lĩnh ở cả hai bên chiến tuyến trong cuộc kháng chiến trường kỳ vừa qua - mà cuốn sách còn có sức nặng tư tưởng.
Đặng Văn Việt (thứ 3 từ phải sang) bên Kỳ Đài Huế trong dịp kỷ niệm 60 năm Cách mạng Tháng 8 (2005). Ảnh: NKP
Chúng ta đã biết, thân phụ ông là cụ Đặng Văn Hướng, đậu Phó Bảng, từng là bộ trưởng của 3 chính phủ: Bảo Đại, Trần Trọng Kim và Hồ Chí Minh. Ông nội là cụ Đặng Văn Thụy, Hoàng giáp Tế tửu Quốc tử giám Huế; thân mẫu xuất thân từ họ Hoàng Đạo nổi tiếng ở Hà Nội, trong đó có gia đình ông Trịnh Văn Bô đã ủng hộ Cách mạng 5.000 lượng vàng!)… Một gia đình như thế, qua biến động lịch sử khi có người đặt vấn đề vì sao ông lại đi theo cách mạng, Đặng Văn Việt đã công khai viết thư trả lời, thẳng thắn bày tỏ suy nghĩ, lập trường của mình: “…Lớn lên dưới thời đại đế quốc phong kiến, Việt cảm nhận thấy những xấu xa của xã hội cũ, thấy cái nhục làm một người dân nô lệ, người dân mất nước. Việt tự nhiên có một mong ước: Làm thế nào đánh đuổi hết quân thực dân xâm lược, giành lại độc lập để xây dựng một Việt Nam giàu mạnh, văn minh, hùng cường. Giấc mơ ấy trùm lên cả cuộc đời Việt cho đến tận hôm nay… Vào cuộc đời cách mạng, Việt bị mất mát nhiều, mất người vợ thương yêu, mất mẹ, bố, ông bác, ông chú và tất cả gia sản lớn. Nhưng giữa cái mất và cái được, Việt cảm thấy được nhiều hơn mất. Cùng với dân tộc được cả giang sơn gấm vóc, độc lập, thống nhất. Đất nước ngày này so với thời Việt đi học, khác gấp trăm ngàn lần… Việt gác sang một bên những đau thương mất mát cá nhân để lo cho việc lớn…” (Sách đã dẫn, trang 344 - 345)
Luận bàn về cái “mất - được” của Đặng Văn Việt thật đáng trân trọng, bản thân Đặng Văn Việt chịu nhiều thiệt thòi. Nhân đây, tưởng cũng nên trích thêm một nội dung nữa của cuốn sách mà nhiều người chưa biết: Với quá trình chiến đấu và thành tích ít người sánh được trong Kháng chiến chống Pháp (ông đã chỉ huy đánh thắng trên trăm trận, đến mức đối thủ cũng phải gọi ông là “Un Général, un Maréchal sans étoile” - Một đại tướng, một nguyên soái không sao; …), với sự “xác nhận vấn đề chính trị đối với cụ Đặng Văn Hướng” của Bộ Nội vụ ngày 3-1-2012, rằng cụ Hướng đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời giữ chức Bộ trưởng năm 1947, nhiều cơ quan (như Ban liên lạc Trường Thanh niên tiền tuyến Huế, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam…) đã đề nghị Chủ tịch Nước phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang cho Đặng Văn Việt; đặc biệt, thư của Đại tá, Anh hùng La Văn Cầu có đoạn viết: “Nếu tôi được phong anh hùng một lần, thì tôi nghĩ thủ trưởng Việt phải được phong nhiều lần (5-10 lần)!... Thượng tướng, Giáo sư Hoàng Minh Thảo, Giám đốc Học viện Bộ Quốc phòng, năm 2001, cũng đã phát biểu: “Đặng Văn Việt là nhà chỉ huy có tầm quốc gia, mặc dầu anh chỉ là trung tá… Anh Việt còn là nhà lý luận cừ khôi của quân đội cách mạng...”
Phải! Đến nay, Đặng Văn Việt vẫn chỉ là trung tá, vẫn chỉ là “anh hùng dân phong”. Điều đáng quý là trước những biến động của thời cuộc, Đặng Văn Việt vẫn luôn giữ tấm lòng son và tinh thần tiên phong của người đội viên “Thanh niên Tiền tuyến” ngày kéo cờ đỏ sao vàng lên Kỳ đài Huế 69 năm trước. Lần gặp tôi mới đây, Đặng Văn Việt nói một cách vui vẻ:
- Đất nước thay đổi nhiều - như Huế bây giờ khác hẳn hồi tôi còn học ở đây - nghĩ rằng mình đã góp phần vào đó, thế là vui. Không bi quan, không tiêu cực, luôn trung thành với dân với nước, nhưng thấy điều gì không còn thích hợp là tôi nói thẳng…
95 tuổi rồi mà vẫn tràn đầy sức sống chiến đấu như Đặng Văn Việt cũng là một “chiến tích” ít người có. Ông vẫn phóng chiếc DD “Phượng Hoàng” vèo vèo trên đường phố Hà Nội chật như nêm và hàng ngày đi khiêu vũ từ 6 đến 8 giờ sáng… Phép sống thọ của ông cũng là một bài học cho nhiều người. Đặng Văn Việt bảo:
- Nói cho đầy đủ thì muốn thân thể khỏe mạnh, đầu óc phải tránh “stress”, phải biết kết hợp lao động chân tay với lao động trí óc. Chú biết không, tôi vừa đi khám, huyết áp 120/70, đường máu 5,2, lục phủ ngũ tạng bình thường. Nghe bác sĩ Mai ở Bệnh viện Việt - Xô kết luận: “Chưa biết bác Việt sẽ thoát khỏi cuộc đời này bằng lối nào!”, tôi cảm thấy “bi quan”!!!
Nhân câu nói khôi hài của Đặng Văn Việt về cái nơi tận cùng của cuộc đời mà con người ai cũng phải đến, cũng nên nhắc thêm một câu cực kỳ nghiêm chỉnh của Đặng Văn Việt. Đó là khi ông trả lời bà Lãnh sự Đại sứ quán Mỹ, trước chuyến đi thăm Mỹ hồi cuối năm 2004; bà Lãnh sự Mỹ hỏi: “Cụ có đầy đủ các điều kiện để ở lại Mỹ, cụ có ở lại không?” Đặng Văn Việt trả lời dứt khoát: “Thưa không, tôi sinh ra, lớn lên tại Việt Nam và tôi cũng thích chết ở Việt Nam.”
Nghĩ đến người lính già sống thọ gần trăm tuổi Đặng Văn Việt, tôi bỗng nhớ lại: Lúc Đặng Văn Việt kéo cờ đỏ sao vàng lên Kỳ đài Huế ngày 21-8-1945, nếu như vua Bảo Đại không bảo viên lãnh binh Đội Cận vệ Hoàng gia đang chỉ huy 120 tay súng chĩa vào hai người kéo cờ, rằng “không được bắn, họ là Việt Minh đó!” thì Đặng Văn Việt đã… “xanh cỏ” hơn sáu chục năm rồi! Như vậy, suy cho cùng, chính Việt Minh với Lãnh tụ đầy uy tín Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, với đường lối chính nghĩa đại đoàn kết dân tộc, vì độc lập, tự do của Tổ quốc, đã cứu Đặng Văn Việt thoát chết. Lại nghĩ thêm: Không có Cách mạng Tháng Tám, chàng sinh viên y khoa Đặng Văn Việt có lẽ sẽ chỉ trở thành một bác sĩ. Như thế, chính Cách mạng Tháng Tám đã làm cho Đặng Văn Việt trở nên một nhân vật nổi tiếng, không chỉ ở trong nước. Một cuộc cách mạng không chỉ lôi kéo lớp người nghèo khổ, mà còn cuốn hút cả những người hữu sản, tầng lớp quý tộc vì đã đặt TỔ QUỐC TRÊN HẾT!
TTH
