Báo Đại biểu Nhân dân mở diễn đàn Xây dựng con người Việt Nam nhân văn - trách nhiệm - sáng tạo, tôi thấy chủ đề đó rất hay, rất cần thiết. 3 yếu tố đó chính là nền tảng nhân cách của một con người, như kiềng 3 chân hình thành một con người có ích cho quốc gia, cho dân tộc. Nhưng thiết nghĩ, nếu dùng tiêu chuẩn như vậy thì rất khó đi vào các gia đình, thấm nhuần vào từng người dân. Cần những thông điệp bình dị, gần gũi và cụ thể hơn. Chẳng hạn, trước đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rằng: Trung với Đảng, hiếu với dân. Như vậy, người dân hiểu ngay.
Tôi cho rằng bối cảnh hiện nay, đề ra xây dựng văn hóa con người Việt Nam là vô cùng cần thiết. So sánh trước cách mạng, dân tộc ViệtNam90% mù chữ nhưng lại biết đạo lý làm người, cư xử đúng đạo lý. Còn bây giờ, ta tự hào 90% dân số biết chữ nhưng đạo lý làm người lại đang xuống dốc. Không cần đi đâu xa, hằng ngày nhìn từ cung cách ứng xử trong từng gia đình, bước ra ngoài đường, ngoài ngõ là đã thấy thực trạng đó.
Ngày trước, các bà mẹ nông dân chẳng biết chữ mà thuộc hết các câu Kiều, biết được những câu ca dao, tục ngữ răn dạy đạo đức, lối sống… Bây giờ có mấy ai? Nhất là thanh thiếu niên ViệtNam, nếu thống kê ra thì mấy người biết đến? Đây không chỉ thuộc về vấn đề văn chương, mà nó liên quan đến văn hóa, giáo dục văn hóa. Để xây dựng con người ViệtNamphải giáo dục từ tuổi ấu thơ. Muốn vậy cần tìm ra những thông điệp phù hợp để từ cháu mầm non đến người lớn đều hiểu. Hiện nay, tôi thấy chúng ta đang tạo ra nhiều thông điệp, khẩu hiệu hoành tráng nhưng chung chung. Nhân văn, trách nhiệm, sáng tạo là các yếu tố làm nền tảng xuyên suốt nhưng nên tách nhỏ để xây dựng phù hợp với các lứa tuổi khác nhau.
Xây dựng tình yêu cho mỗi con người là cần thiết vì muốn làm người văn hóa thì trước hết phải biết yêu thương. Con người Việt Namhiện nay cần 5 yếu tố như một hình sao 5 cánh. Các giá trị để trao truyền, xây dựng là: Thứ nhất, yêu quý bản thân, từ đây mới sinh ra tự trọng, không làm gì để hổ thẹn với lương tâm; Thứ hai, yêu lao động, qua đó mới hiểu giá trị của đồng tiền, mới trân quý công sức lao động, mồ hôi xương máu của người khác;Thứ ba, yêu gia đình và mở rộng ra là yêu Tổ quốc, đó cũng là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam; Thứ tư, yêu hòa bình, có tình yêu này mới chống lại được bạo lực, xây dựng được tinh thần hòa hợp; Và thứ năm, yêu thiên nhiên, để bảo vệ môi trường mà chúng ta đang sống. Tôi quan niệm đơn giản như thế, vì có yêu mới hiểu, mới biết trân trọng và sinh ra các hành vi ứng xử cho xứng đáng với tình yêu ấy.
Riêng về vấn đề trách nhiệm, tôi cho rằng đó là cái “nghĩa”. Người ViệtNamchẳng phải có câu cửa miệng rằng con người phải có tình có nghĩa đó sao? Tình là tấm lòng, nghĩa là trách nhiệm. Nghe trách nhiệm thì nặng nề quá, nó khó đi đôi với cái tình. Bây giờ tập trung vào xây dựng chữ “nghĩa”, biểu hiện cụ thể là cách đối xử với gia đình, bè bạn, anh em, làng xóm và rộng hơn là với Tổ quốc cho xứng đáng đạo lý. Đặc biệt trong hoàn cảnh hội nhập sâu rộng cộng với xây dựng đất nước công nghiệp hóa hiện nay, tôi đặc biệt tán thành quan điểm muốn xây dựng con người ViệtNamphải đi đôi với sáng tạo.
LTS: Văn kiện Đại hội lần thứ XII của Đảng nhấn mạnh phải đúc kết hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế trên những vấn đề cốt lõi, từ nhân cách, năng lực sáng tạo, đến trách nhiệm xã hội… Từ số báo này, Báo Đại biểu Nhân dân mở Diễn đàn “Xây dựng con người Việt Nam nhân văn - trách nhiệm - sáng tạo”, với mong muốn góp thêm tiếng nói nhằm xây dựng, hoàn thiện con người Việt Nam trong thời đại mới, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước. Bài viết, ý kiến tham gia diễn đàn xin gửi về Tòa soạn: 37 Hùng Vương, Ba Đình, Hà Nội, hoặc Email:toasoan@dbnd.vn.
Đại biểu nhân dân
