Công nghệ phát triển không ngừng và được ứng dụng rộng rãi trong tất cả lĩnh vực, ngành nghề, trong đó có thư viện. Ở nước ta, nhiều thư viện bắt đầu triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động nghiệp vụ từ những năm 1990. Theo Vụ Thư viện, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, những năm gần đây, các thư viện đã chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin và thực hiện số hóa tài liệu. Với dự án Nâng cao khả năng sử dụng máy tính và internet công cộng (do Quỹ Bill & Melinda Gates tài trợ), hơn 7.700 máy tính và đường truyền internet đã được lắp đặt và trang bị cho hơn 900 thư viện thuộc 40 tỉnh, thành.
Một số dự án số hóa cũng được triển khai. Thư viện Quốc gia Việt Nam đã có các thiết bị số hóa tài liệu của công nghệ KIRTAS APT 1200. Công nghệ này cùng với thiết bị quét tài liệu (BookScan APT 1200) có thể giúp số hóa nguồn tài liệu với số lượng lớn, giá cả hợp lý và bảo đảm chất lượng. Một số thư viện trường học và viện nghiên cứu cũng đã đạt được kết quả đáng khích lệ, như Viện Thông tin Khoa học Xã hội; Trung tâm Thông tin Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội; Thư viện trung tâm, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh đã triển khai một số dự án lớn về ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa tài liệu…
Có thể thấy, công nghệ thông tin đã làm thay đổi tư duy trong hoạt động của hệ thống thư viện Việt Nam. Nhờ đó mà việc tổ chức quản lý, khai thác nguồn lực thông tin và sản phẩm, dịch vụ thông tin trong thư viện thay đổi lớn, ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của đông đảo bạn đọc.
Tuy nhiên, ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành, trừ Thư viện Quốc gia Việt Nam, Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ quốc gia và một số thư viện của trường đại học được đầu tư dự án, phần lớn mới dừng ở việc tạo lập cơ sở dữ liệu thư mục, tra cứu, giải đáp thông tin, hoặc bước đầu xây dựng nguồn lực thông tin điện tử của các thư viện... và cũng chủ yếu là hoạt động theo chế độ cục bộ, khép kín trong từng đơn vị. Đến nay, việc hiện đại hóa thư viện, nhất là tập trung xây dựng thư viện điện tử, thư viện số thư viện ảo chưa được nhiều tỉnh, thành phố quan tâm đầu tư, nguồn lực cho việc hiện đại hóa, xây dựng thư viện điện tử - thư viện số nhiều nơi đang rất thiếu và yếu... Bởi vậy, các thư viện nước ta đang đối mặt với nguy cơ tụt hậu và gia tăng khoảng cách so với cộng đồng thư viện trên thế giới.
Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam Nguyễn Hữu Giới cho rằng, trong kỷ nguyên số, hoạt động thư viện thay đổi, rất khác trước, cùng nhiều thử thách phức tạp về tổ chức kho tài liệu; hạ tầng, ứng dụng công nghệ thông tin trong thư viện; đội ngũ cán bộ thư viện... Nếu chúng ta không lường trước, dễ bị động và lúng túng, ảnh hưởng không nhỏ đến công tác thư viện hiện tại và tương lai.
Đáp ứng nhu cầu độc giả thời kỳ mới
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa có Quyết định số 1227/QĐ-BVHTTDL ban hành Kế hoạch xây dựng Đề án "Đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ trong hoạt động thư viện ở Việt Nam", nhằm đánh giá thực trạng ứng dụng khoa học - công nghệ trong hoạt động thư viện ở Việt Nam hiện nay, từ đó đưa ra những giải pháp nâng cao năng lực của thư viện tham gia cuộc Cách mạng Công nghiệp thứ Tư, bảo đảm cung ứng dịch vụ đáp ứng yêu cầu người sử dụng; chủ động ứng phó để hạn chế các tác động tiêu cực, góp phần bảo đảm an ninh, an toàn, công bằng xã hội trong cung cấp thông tin và tri thức phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu, giải trí, của nhân dân…
Đề án đặt ra các chỉ tiêu: Phấn đấu 100% thư viện ưu tiên đầu tư phát triển thư viện số, thực hiện liên thông; hiện đại hóa thư viện công cộng cấp tỉnh, thư viện đại học và thư viện chuyên ngành ở Trung ương. Xây dựng tài nguyên thông tin dùng chung, tài nguyên thông tin mở cho các thư viện công cộng, thư viện chuyên ngành, thư viện đại học và các cơ sở giáo dục khác. Số hóa 70% tài liệu cổ, quý hiếm, các bộ sưu tập tài liệu có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, khoa học do các thư viện có vai trò quan trọng thu thập và quản lý. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực và phát triển nguồn nhân lực thư viện, bảo đảm nhân viên thư viện đều được đào tạo lại kiến thức, kỹ năng vận hành thư viện hiện đại…
Theo bà Vũ Dương Thúy Ngà - Vụ trưởng Vụ Thư viện, Trưởng Ban soạn thảo Đề án: Luật Thư viện xác định một trong những nhiệm vụ của các thư viện là ứng dụng khoa học - công nghệ. Đồng thời, cũng xác định việc đầu tư có trọng điểm cho các thư viện có vai trò quan trọng, và một số thư viện được ghi danh trong Luật như: Thư viện Quốc gia Việt Nam và các thư viện công cộng cấp tỉnh. Đề án sẽ giúp cho các thư viện tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ để nâng cao hiệu quả hoạt động.
Dự kiến Đề án "Đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ trong hoạt động thư viện ở Việt Nam" sẽ được hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt vào tháng 10 tới, tạo cơ hội cho hệ thống thư viện Việt Nam có thể phát triển theo hướng đồng bộ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của độc giả, rút ngắn khoảng cách giữa thư viện Việt Nam với thư viện thế giới.
daibieunhandan.vn
