Liên kết lỏng lẻo
Trước thời kỳ đổi mới, giáo dục đại học ở Việt Nam được xây dựng dựa vào mô hình của Liên Xô, theo đó, phần lớn là các trường đơn ngành hoặc đơn lĩnh vực, quy trình đào tạo thường thiết kế liền mạch, 4 - 6 năm. Từ thập niên đổi mới đầu tiên, một số mô hình khác được xây dựng như “đại học hai cấp”, đại học mở… tuy nhiên quá trình triển khai nảy sinh nhiều vấn đề.
Cụ thể, các trường đại học hai cấp ở nước ta không phát huy hết thế mạnh của “university” (tức mô hình đại học đa lĩnh vực theo định hướng giáo dục khai phóng). GS.TSKH Lâm Quang Thiệp, Trường Đại học Thăng Long cho rằng, mô hình 2 Đại học quốc gia và 3 đại học vùng đã vô hiệu hóa hoàn toàn các ưu thế của mô hình đại học đa lĩnh vực. Việc các trường thành viên đều là trường đơn ngành, đơn lĩnh vực, liên kết với nhau lỏng lẻo, hầu như hoàn toàn độc lập về đào tạo, quản lý, dẫn tới không nâng cao chất lượng đào tạo theo chương trình giáo dục khai phóng được. “Trong lĩnh vực nghiên cứu, phục vụ xã hội và đáp ứng thị trường lao động, quan hệ lỏng lẻo giữa các trường thành viên khó tạo nên sự phối hợp để tăng hiệu quả. Không những thế, vì mức độ tự chủ thấp nên nhiều trường thành viên vẫn bày tỏ mong muốn thoát khỏi mô hình này”, GS. Lâm Quang Thiệp nói.
Cùng với đó, trong bối cảnh các trường đại học và cao đẳng trên thế giới cần tương tác, liên thông với nhau, thì hệ thống giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục phổ thông của nước ta đang phân chia theo kiểu cát cứ. Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý hệ thống giáo dục đại học và phổ thông; Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội quản lý hệ thống giáo dục nghề nghiệp. “Với việc tách bạch thế này, ai lo thân người đó nên hệ thống nhân lực của chúng ta không cân đối, không thích ứng nhanh với thay đổi về kinh tế - xã hội của đất nước”, TS. Lê Viết Khuyến, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) nhận định.
Sáp nhập để tối ưu hóa hiệu quả
Theo nhiều chuyên gia, số người học đại học ở nước ta trong giai đoạn 2020 - 2024 sẽ tiếp tục giảm mạnh. Bên cạnh lý do tỷ lệ sinh thấp, giới trẻ chậm lập gia đình, chậm có con và có ít con thì nhiều gia đình khá giả có tâm lý gửi con đi học nước ngoài... Nhiều trường học sẽ phải đối mặt với nguy cơ không tuyển sinh đủ để sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất và trang thiết bị đã đầu tư.
Từ thực tiễn này, nhiều ý kiến cho rằng, cần sớm sáp nhập đại học nhỏ, đại học đơn ngành thành trường lớn và đa ngành nhằm tối ưu hóa nguồn lực xã hội đã đầu tư; nhất là xóa được tình trạng manh mún, phân tán và thiếu nhân lực có trình độ quốc tế ở nhiều trường. Nếu chúng ta chủ động, quá trình sáp nhập sẽ ít “tác dụng phụ” hơn.
Cho rằng, nguồn nhân lực trong 25 năm tới gắn liền với nhu cầu thị trường và quá trình phát triển kinh tế - xã hội, ông Trần Đức Cảnh, thành viên Hội đồng quốc gia giáo dục và phát triển nguồn nhân lực đề xuất mô hình: Đại học nghiên cứu và giảng dạy - đào tạo đến bậc tiến sĩ; đại học vùng - giảng dạy và nghiên cứu một số lĩnh vực, đào tạo lên tới thạc sĩ, một số nhỏ có thể đào tạo bậc tiến sĩ; đại học cấp cử nhân (4 năm) là chính, thực hiện nhiều loại hình đào tạo, từ khoa học, xã hội, nhân văn, sư phạm đến kỹ sư thực hành, một số trường có thể liên kết đào tạo cao đẳng; cao đẳng, chia thành 2 hệ: Một là đào tạo theo chương trình 2 năm đầu và liên thông lên đại học 4 năm; hai là đào tạo sâu vào lĩnh vực chuyên môn, có khả năng đi làm ngay sau khi tốt nghiệp. Cùng với đó, sáp nhập phần lớn các trung tâm, viện nghiên cứu, bệnh viện với đại học, giúp bổ sung năng lực nghiên cứu và giảng dạy cần thiết.
daibieunhandan.vn
