Hội tụ những tấm lòng
Những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, văn hóa dân tộc có nhiều biểu hiện khủng hoảng trước cơ chế thị trường, trước trào lưu văn hóa phương Tây tràn vào nước ta. Những người hoạt động văn hóa dân tộc suy nghĩ phải làm điều gì đó để giữ gìn, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc. Được một số cơ quan của Đảng, Quốc hội và Chính phủ ủng hộ, Trung tâm Bảo tồn và phát huy nghệ thuật dân tộc ra đời. Ngày ra mắt 1.6.2000, nhiều văn nghệ sĩ lớn như: nhà thơ Tố Hữu, nhà văn Nguyễn Đình Thi, nhà văn Sơn Tùng, NSND Đào Mộng Long, nhà viết kịch Học Phi, nhà nghiên cứu Mịch Quang, nhạc sĩ Trần Hoàn... cùng đông đảo văn nghệ sĩ, trí thức ở Thủ đô Hà Nội đã tới dự, ủng hộ tâm huyết và mong muốn Trung tâm sẽ hoạt động mở rộng ở nhiều lĩnh vực văn hóa chứ không chỉ bó hẹp trong phạm vi nghệ thuật dân tộc.
Tiếp theo đó, Tạp chí Văn hiến Việt Nam - diễn đàn của Trung tâm cũng ra đời, thực hiện nhiệm vụ giới thiệu, quảng bá những giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc; giữ gìn, phát huy những giá trị đó trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 3 năm sau, nhân kỷ niệm ngày thành lập, Trung tâm đã được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen. Cũng tại buổi lễ kỷ niệm long trọng tại hội trường Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa - Thông tin), Trung tâm chính thức công bố mở rộng phạm vi hoạt động trên tất cả lĩnh vực nghiên cứu về văn hóa, nghệ thuật dân tộc. Trung tâm đã trở thành thành viên duy nhất về khoa học nhân văn thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam với tên gọi mới là Trung tâm Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam.
Nhớ buổi đầu thành lập, Trung tâm chỉ có hơn 10 người, nhưng đến nay, nhờ hoạt động tích cực Trung tâm đã trở thành nơi hội tụ đông đảo giới trí thức khoa học xã hội, văn nghệ sĩ tâm huyết với văn hóa dân tộc, trong đó phải kể tới sự đóng góp của Thượng tướng Nguyễn Nam Khánh, GS. AHLĐ. Vũ Khiêu, nhà nghiên cứu Mịch Quang, GS. Trần Bảng, GS. Hoàng Châu Ký, GS.VS. Hồ Sĩ Vịnh, GS. Trần Nghĩa, nhà thơ, nhạc sĩ Vũ Mão, GS. Trần Văn Khê, GS. Nguyễn Thuyết Phong...
Công trình nối tiếp công trình
Vừa ra đời, Trung tâm đã tổ chức hội thảo Bác Hồ với Đào Tấn với bài thuyết trình hấp dẫn của nhà văn Sơn Tùng. Sau đó, Trung tâm tổ chức tọa đàm khoa học về nội dung Văn hiến Việt Nam, đi tới kết luận về định hướng phát triển cho Trung tâm và Tạp chí Văn hiến Việt Nam. Tiếp theo, Trung tâm tham gia tổ chức hàng loạt hội thảo về nghệ thuật cung đình Huế (2001), văn hóa truyền thống Việt Nam - Hàn Quốc, âm nhạc và sân khấu truyền thống Việt Nam và các nước Á, Âu (2003), nghệ thuật Tuồng với khán giả trẻ, với đề tài nước ngoài... Mừng Thủ đô Hà Nội 1000 tuổi, Trung tâm đã thực hiện dự án phục hồi hát xẩm Hà thành, nghệ thuật bài chòi trên miền Bắc, và đưa lạc cầm Mác Tuyên ra biểu diễn chào mừng; thực hiện tuyển tập kịch bản 1.300 trang về Bình Định - Tây Sơn với Thăng Long - Hà Nội; tổ chức thành công đêm Hò sông nước ba miền tại TP Cần Thơ hướng về đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Và tới đây (3.7), tại Hà Nam, là hội thảo Văn hiến Hà Nam truyền thống và hiện đại. Công trình nối tiếp công trình.
Trong chương trình nghiên cứu dài hạn, Trung tâm đặc biệt quan tâm đến đề tài lãnh tụ Cách mạng và danh nhân văn hóa, vì vậy mà những hội thảo: Bác Hồ với văn hóa dân tộc, Tổng Bí thư Lê Duẩn với văn hóa dân tộc, Phạm Văn Đồng với văn hóa dân tộc... đã được tổ chức rất trọng thể, quy mô. Những danh nhân văn hóa lịch sử, những nghệ sĩ lớn như: Quang Trung - Nguyễn Huệ, Đào Tấn, Nguyễn Diêu, Lê Đại Cang, Ưng Bình Thúc Giạ Thị, Tống Phước Phổ, Hoàng Châu Ký... hoặc những học giả đương thời như GS. AHLĐ. Vũ Khiêu, nhà soạn tuồng Mịch Quang, nhà văn Học Phi… cũng được tổ chức hội thảo và in ấn thành kỷ yếu để công bố rộng rãi. Hàng chục công trình nghiên cứu của các chuyên gia ở Trung tâm đã xuất bản và phát hành như: Nghệ thuật tuồng Bắc, Đi tìm vẻ đẹp sân khấu dân tộc, Bài chòi và Dân ca kịch Liên khu V, Đào Tấn 100 năm nhìn lại, Tài năng và sử dụng tài năng, Nghệ thuật Múa rối nước, Đi tìm cội nguồn Quan họ, 100 năm nghệ thuật cải lương, Nghệ thuật Bài chòi, Nghệ thuật tuồng trong cuộc sống hôm nay…
15 năm qua, không chỉ quảng bá nghệ thuật văn hóa dân tộc ở trong nước, Trung tâm còn được một số nước như Mỹ, Nhật Bản, Đức... đến tìm hiểu, trao đổi và mời chuyên gia sang nước bạn giới thiệu về nghệ thuật dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, từ năm 2010 cho tới nay, Trung tâm đảm nhiệm thêm trọng trách thực hiện dự án Đưa văn hóa giao thông vào cộng đồng qua các phương tiện truyền thông đại chúng và các hình thức văn học nghệ thuật góp phần tuyên truyền văn hóa giao thông, xây dựng nét đẹp văn hóa của người tham gia giao thông.
Qua 15 năm hoạt động, đến nay, Trung tâm Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam đã phát triển lớn mạnh với hàng trăm thành viên và nhiều đơn vị trực thuộc như: Trung tâm Nghiên cứu, bảo tồn phát huy âm nhạc dân tộc, Hội thơ Đường luật Việt Nam, Tập đoàn Truyền thông quốc gia, Công ty Văn hóa Hà Nội, Nhạc đường Bá Phổ, Múa rối nước Phan Thanh Liêm, Trung tâm Quan họ Bắc Ninh - Bắc Giang, Đoàn Nghệ thuật dân gian Việt Nam, Câu lạc bộ Chầu văn... Sau khi dự án Sân khấu học đường được Chính phủ phê duyệt, Trung tâm cũng đã phối hợp với Cục Nghệ thuật biểu diễn thực hiện sâu rộng trong cả nước làm cơ sở đề nghị Chính phủ đưa sân khấu truyền thống trở thành môn học chính khóa của các trường THCS.
GS. HOÀNG CHƯƠNG
Người đại biểu nhân dân
