Gần ba năm kể từ khi hứa hẹn tiến hành trưng cầu ý dân về việc nước Anh ở lại hay rời khỏi EU, Thủ tướng Cameron đã đưa ra danh mục các yêu cầu cho việc đàm phán lại các điều khoản thành viên EU trong một văn bản gửi tới Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC) Donald Tusk trước thềm Hội nghị thượng đỉnh châu Âu tại Brussels (Bỉ) vào tháng tới, trong bối cảnh có nhiều hy vọng cuộc trưng cầu ý dân sẽ được tiến hành trong năm 2016.
Bản kiến nghị cải cách EU mà ông Cameron gửi Chủ tịch EC gồm 4 điểm: bảo vệ thị trường chung cho Anh và các nước thành viên EU khác nằm ngoài Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone); tăng tính cạnh tranh trên toàn EU, trong đó có biện pháp cắt giảm chi phí kinh doanh; tăng cường vai trò của quốc hội các nước thành viên trong quá trình xây dựng luật tại Nghị viện châu Âu (EP); hạn chế tiếp cận thanh toán phúc lợi xã hội cho lao động nhập cư. Trong đó, nội dung cuối cùng mà nhà lãnh đạo Anh thừa nhận là khó khăn nhất và có khả năng vấp phải sự phản đối gay gắt từ Ba Lan cùng các nước thành viên EU khác ở Đông Âu.
Theo kế hoạch, quá trình đàm phán giữa London với Brussels sẽ dựa vào các nội dung bản kiến nghị trên và nếu hai bên không đạt được thỏa thuận trong tháng 12 tới, Chủ tịch EC có thể triệu tập một hội nghị thượng đỉnh đặc biệt vào đầu năm 2016 để kết thúc vấn đề, tạo điều kiện cho Thủ tướng Cameron có thể tổ chức trưng cầu ý dân trong năm tới để cử tri Anh quyết định nước này tiếp tục ở lại hay rời khỏi EU. Giới quan sát nhận định, dù không loại trừ khả năng Anh sẽ ra đi nếu đàm phán không mang lại kết quả nhưLondonmong muốn, nhưng ông Cameron dường như đi theo hướng vận động ủng hộ nước Anh ở lại trong một EU cải cách.
Theo giới phân tích, sở dĩ ông Cameron luôn “mập mờ” trong những yêu cầu đối với EU bởi ông đang ở thế phải “giữ cân bằng đầy khó khăn”: một mặt muốn nhân nhượng những người hoài nghi về EU trong đảng Bảo thủ cầm quyền, mặt khác lại muốn tránh việc nước Anh phải rời khỏi EU. Nhưng ông đang bị các lãnh đạo EU thúc ép phải cụ thể hóa những đề xuất của mình. Vì vậy, việc đưa ra 4 đề xuất cụ thể là vụ đánh cược khá mạo hiểm.
Tuần trước, Bộ trưởng Anh phụ trách các vấn đề châu Âu David Lidington tuyên bố với báo giới rằng không nên đặt quá nhiều hy vọng vào việc đạt được một thỏa thuận về việc Anh ở lại EU. Mặc dù chưa bao giờ đề cập khả năng vận động Anh rời khỏi EU nếu các điều kiện của Anh không được đáp ứng, nhưng các phát biểu lặp đi lặp lại của ông Cameron cho thấy khả năng này đã được đặt trên bàn cân, tức là London sẽ tổ chức trưng cầu ý dân về việc rời khỏi EU. Trong trường hợp đó, cử tri Anh sẽ là người quyết định.
Nhiệm vụ khả thi
Trước thềm cuộc trưng cầu ý dân trước khi ông Cameron kết thúc nhiệm kỳ vào năm 2017, những tranh cãi này một lần nữa lại “nóng” lên. Tháng trước, tại Anh, chiến dịch vận động ủng hộ nước này tách khỏi EU mang tên “Vote Leave” đã được phát động, với sự tài trợ và điều hành của các nghị sĩ thuộc các chính đảng lớn như đảng Bảo thủ của ông Cameron, Công đảng đối lập và đảng Độc lập Anh.
Việc Thủ tướng Anh trình bản kiến nghị trên được nhìn nhận như một động thái “bước ngoặt” sau khi giới lãnh đạo EU những tuần qua tăng cường gây sức ép buộc ông Cameron nêu chi tiết các yêu cầu cải cách để làm cơ sở đàm phán. Tuy nhiên, các quan chức cấp cao EU lo ngại rằng việc này có thể tạo tiền lệ cho các nước thành viên khác đưa ra đòi hỏi của họ, từ đó làm phức tạp thêm tiến trình đàm phán với Anh.
Theo London, mô hình liên kết của EU có nhiều lỗi hệ thống, cản trở sự phát triển và phồn vinh của các nước thành viên. Vì vậy, EU cần một cuộc cải tổ sâu rộng hoặc Anh sẽ đơn phương đòi hỏi sửa đổi tư cách của Anh trong khối. Ông Cameron cho rằng những đòi hỏi của Anh với EU không phải là “nhiệm vụ bất khả thi”. Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng thừa nhận rằng Anh có “những quan ngại biện minh được”. Điều đó cho thấy Thủ tướng Anh đang có nhiều ưu thế để thương lượng với EU.
Về phần EU, liệu các nhà lãnh đạo khối này có nhượng bộ trong bối cảnh Anh vẫn là nền kinh tế quan trọng hàng đầu của khối và việc Anh ra đi được xem là một kịch bản tồi tệ. Từ trước đến nay, Anh luôn muốn EU dành những quy chế ngoại lệ cho riêng mình, từ việc bảo hộ nông nghiệp, không tham gia Hiệp ước Schengen hay được ưu đãi riêng về thị trường tài chính. Lần này cũng vậy, giới phân tích cho rằng khả năng châu Âu nhượng bộ Anh sẽ nhiều hơn bởi EU không muốn mất đi một thành viên mạnh như Anh.
Ngoại trưởng Anh Philip Hammond cảnh báo rằng việc Anh rời khỏi EU là một mối đe dọa thực sự nếu người Anh cảm thấy “bị lừa dối bởi những thay đổi bề ngoài”. Theo ông, đây phải là sự thay đổi cơ bản, và nếu không thể làm được thế, nước Anh sẽ không thể vượt qua cuộc trưng cầu ý dân.
Người đại biểu nhân dân
