Màn khói mù ô nhiễm phát sinh từ các vụ cháy rừng ởIndonesiađã quay trở lại, với mức độ nghiêm trọng hơn. Sau giai đoạn cao điểm của khói mù năm 2013 khi Chỉ số ô nhiễm môi trường (PSI) tạiSingapoređã chạm mốc cao nhất trong lịch sử là 401, hiện nay, tình trạng này còn tồi tệ hơn do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino gây khô hạn kéo dài trong khu vực. Với những gì đang diễn ra, có thể thấy rõ trong tương lai gần, tình trạng cháy rừng và khói mù sẽ còn tiếp diễn trong thời gian dài.
Tình trạng ô nhiễm khói mù xuyên biên giới, với cường độ ngày càng gia tăng đang bao phủ khu vực trong nhiều tuần qua đã tạo nên một mối đe dọa nghiêm trọng đối với người dân ởIndonesia,MalaysiavàSingapore.Indonesialà quốc gia chịu tác động mạnh nhất, và những ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe đã khiến người dân nước này phải xuống đường biểu tình chống nạn đốt phá rừng, phản đối cách Chính phủ ứng phó với ô nhiễm khói mù.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo về những hiểm họa đối với sức khỏe con người (như nhiễm trùng đường hô hấp cấp, dị ứng, viêm màng kết, bệnh ngoài da cấp tính…) nếu thường xuyên phải tiếp xúc với những phân tử dạng hạt nằm trong màn khói mù, hay còn được gọi tắt là hạt bụi PM2.5 (dạng hạt bụi có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet). Nếu hít phải PM2.5 trong thời gian dài thì sẽ rất nguy hiểm đối với sức khỏe, nghiêm trọng hơn nhiều so với những chất gây ô nhiễm khác như PM10 (có đường kính bằng hoặc dưới 10 micromet). Nhiều nước trong ASEAN đã ghi nhận những chỉ số PSI kỷ lục thời gian qua và đây là hồi chuông báo động cho toàn khu vực.
Những tác động tiêu cực của ô nhiễm môi trường đối với kinh tế - xã hội cũng không thể bị bỏ quả, đặc biệt ở các khu vực mà cộng đồng dân cư không có khả năng thích nghi vì thiếu các điều kiện cần thiết để tự bảo vệ mình. Gánh nặng về chi phí y tế vì thế ngày càng trở nên khó khăn không chỉ đối với người dân mà với cả các chính phủ. Cuộc khủng hoảng khói bụi năm 1997 đã khiến các nước Đông Nam Á phải tiêu tốn khoản tiền lên tới 9 tỷ USD. Trong khi đó, người ta còn chưa thể tính toán được những tác động về kinh tế trong giai đoạn cao điểm ô nhiễm khói mù năm 2013 và 2015 vốn được đánh giá là nghiêm trọng hơn rất nhiều.
Cần một kế hoạch chi tiết
Thật đáng ngạc nhiên khi sự bùng nổ các bệnh dịch liên quan đến ô nhiễm khói mù vẫn chưa được coi là một cuộc khủng hoảng y tế, và không được chính phủ các khu vực bị ảnh hưởng công bố rộng rãi. Hậu quả của khói mù nghiêm trọng, với chỉ số PSI ở mức đặc biệt nguy hiểm như hiện nay, có thể tác động mạnh mẽ, làm gia tăng tỷ lệ tử vong do các bệnh về hô hấp, tim mạch. Kể từ khi ô nhiễm khói mù xuyên biên giới trở thành vấn đề dai dẳng ở Đông Nam Á, các biện pháp y tế khẩn cấp có hệ thống được coi là một phần quan trọng trong việc kiểm soát các nguy cơ đặt ra trong khu vực. Trong bối cảnh hiện nay, WHO nên đưa ra những đường lối chỉ đạo về các biện pháp chuẩn mực cho các chính phủ để đối phó với những nguy cơ do tiếp xúc với khói mù cường độ cao và trong thời gian dài. Các chỉ dẫn về mức độ PSI và cách đối phó với cuộc khủng hoảng này có thể giúp các chính phủ tiến hành các giải pháp, như dựa vào các mức PSI đo tại những nơi bị ảnh hưởng, từ đó xúc tiến các kế hoạch tản cư ở khu vực đó, hoặc xác định được các cộng đồng dân cư bị tác động nhiều nhất để bố trí nơi trú ngụ khẩn cấp tránh ô nhiễm.
Các tiêu chuẩn và chỉ dẫn của WHO cũng tạo điều kiện cho các cơ quan quốc tế và địa phương tập hợp thông tin và cung cấp những trợ giúp khẩn cấp, như giảm giá các hệ thống quạt lọc không khí cho các trường học có học sinh nhỏ tuổi và mặt nạ y tế tại các vùng bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong khu vực. Các dịch vụ chăm sóc y tế cơ bản để giải quyết các vấn đề sức khỏe liên quan tới ô nhiễm khói mù cũng có thể được khởi động.
Về phần mình, ASEAN có thể đóng góp bằng cách lập nên những hệ thống chỉ dẫn về y tế để sẵn sàng đối phó với các mức độ PSI khác nhau. Một bản kế hoạch chi tiết về các giải pháp y tế khẩn cấp là cần thiết cho các quốc gia thành viên cũng như các tỉnh, thành phố nằm trong khu vực bị ảnh hưởng. Cũng nên kết hợp các giải pháp y tế khẩn cấp trong khu vực với các kế hoạch giải quyết khủng hoảng của quốc gia và địa phương, đặc biệt là hệ thống chữa cháy và kiểm soát ngăn chặn cháy rừng. Rõ ràng, do nhu cầu phát triển kinh tế, khói bụi công nghiệp và các hoạt động nông nghiệp, cộng với tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng khó lường… cuộc khủng hoảng khói mù xuyên biên giới đã và đang đặt ra những thách thức lớn, đòi hỏi cộng đồng phải nỗ lực hơn nữa.
Cuối năm 1997, các Bộ trưởng Môi trường ASEAN đã nhất trí kế hoạch hành động khói mù khu vực (RHAP) nhằm giám sát, ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm khói mù xuyên biên giới do nạn cháy đất, cháy rừng gây ra. Tháng 6.2002, Hiệp định ASEAN về ô nhiễm khói mù xuyên biên giới đã được ký kết và có hiệu lực vào tháng 11.2003 với sự tham gia của 6 nước. Đến năm 2012, có 9 quốc gia tham gia ký kết hiệp định, và tháng 9 vừa qua, Indonesia là nước cuối cùng đã phê chuẩn hiệp định này.
Người đại biểu nhân dân
