Sự đã rồi

Theo thỏa thuận đạt được cuối năm ngoái, Chính quyền Lãnh thổ phía Bắc của Australia đã cho tập đoàn Landbridge của Trung Quốc thuê cảng Darwin trong thời hạn 99 năm với giá chỉ hơn 500 triệu dollar Australia (khoảng 360 triệu USD). Cảng này tuy nhỏ nhưng có giá trị chiến lược rất lớn trong chính sách xoay trục của Mỹ. Trên danh nghĩa, Landbridge là tập đoàn tư nhân, nhưng thực tế lại rất gần gũi với Bộ Quốc phòng Trung Quốc. Cũng chính vì vậy mà ngay từ khi thông tin về vụ việc này được tiết lộ, Mỹ đã nhiều lần tỏ ý bất bình, thậm chí phê phán nước đồng minh là thiếu cẩn trọng, trong lúc chính quyền liên bang Australia thì cố tìm cách vớt vát. Riêng Quốc vụ khanh đặc trách Quốc phòng Australia Dennis Richardson, thì bác bỏ những lời chỉ trích theo đó việc một hãng Trung Quốc làm chủ cảng Darwin sẽ cho phép nước này do thám các động tĩnh của lực lượng Mỹ và Australia, vốn hiện diện rất đông ở khu vực này.

Theo quy định tạiAustralia, các địa phương cấp bang và vùng lãnh thổ có một quyền tự trị tương đối, nên không cần phải xin phép Chính quyền liên bang đối với những thương vụ như vụ cho thuê cảngDarwin. Tuy nhiên, trước sự bất bình của đối tác Mỹ, Canberra đưa ra quy định mới, theo đó, từ ngày 31.3 tới, mọi dự án bán hoặc cho thuê các hạ tầng cơ sở quan trọng gồm cảng, sân bay, mạng lưới điện, cho giới đầu tư tư nhân nước ngoài đều phải xin ý kiến Hội đồng Thẩm định Đầu tư nước ngoài của chính quyền liên bang Australia. Song, các chuyên gia đánh giá, quyết định trên có phần hơi muộn màng bởi vụ việcDarwinlà “sự đã rồi”.

Giải thích cho hành dộng của mình, ông John Robinson, một nhà tài phiệt địa phương, tuyên bố vùng Lãnh thổ phía Bắc không có tiền để phát triển. Chính quyền Liên bangAustraliacũng không có. Vì thế, các đại gia Trung Quốc là giải pháp hợp lý. Tuy nhiên, một cuộc điều tra của Quốc hội Australia cho thấy chính quyền bị mang tiếng là tham nhũng và không được lòng dân của Lãnh thổ phía Bắc, mà Darwin là thủ phủ, đã vội vã cho thuê cảng để lấy tiền làm dự án mới trước khi có bầu cử. Về phần mình, Chính quyền Liên bangAustralialại thiếu quan tâm đến vụ việc nên không tham khảo ý kiến của Washington.

Nỗi lo không chỉ riêng Mỹ

Theo tờ The New York Times, giới chức Mỹ cho rằng việc hãng Landbridge của Trung Quốc thuê cảng Darwin là một động thái chiến lược, chứ không phải là một thỏa thuận thương mại thuần túy. Họ nêu bật thời gian hợp đồng thuê - lên đến 99 năm- và việc công ty Landbridge đã đề nghị thuê với giá cao hơn 20% so với hai nhà đấu thầu gần nhất. Một quan chức Quốc phòngAustralia từng cho rằng cảngDarwin là nơi gần nhất để nước này tiến vào Biển Đông, nơi mà Trung Quốc đang có những động thái quân sự gây lo ngại cho tất cả các bên.Australia cũng không loại trừ khả năng cùng tuần tra Biển Đông với Mỹ, và có khả năng tàu chiến hai nước cùng xuất phát từ cảngDarwin. Trong khi đó, mới đây, Mỹ đã có đề xuất cho máy bay chiến lược B-1 đặt căn cứ tạm tại vùng Lãnh thổ phía Bắc của Australia.

Khi Tổng thống Mỹ Barack Obama gặp Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull ở Manila vào tháng 11.2015, ông tỏ ý không hài lòng vì không được thông báo về việc Australia cho thuê cảng Darwin.Washingtonlo ngại trước việc Trung Quốc, nhờ tiếp cận trực tiếp với cảngDarwin, “có thể thu thập thông tin tình báo về lực lượng Mỹ và các lực lượng quân độiAustraliađóng quân gần đó”. Ngoài ra, cảng Darwin là cửa ngõ chiến lược mở ra Biển Đông, nơi Trung Quốc đang thách thức Mỹ và là nơi đồn trú của 2.500 lính thủy quân lục chiến Mỹ sẽ được luân phiên triển khai tại Darwin và liên tục thao dượt tại đó sáu tháng trong một năm. Giới phê bình ví von việc Australia cho tập đoàn Trung Quốc thuê căn cứ Darwin chẳng khác gì Trung Quốc đã mua được một chỗ ngồi ở hàng ghế thứ nhất để do thám các hoạt động của Hải quân Mỹ và Australia.

Trung Quốc đã đầu tư vào hơn 20 cảng nước ngoài trên toàn thế giới, trong đó có một cảng ở Djibouti, sát cạnh một căn cứ quân sự của Mỹ. Thế nhưng với việc thuê cảng Darwin trong 99 năm, đây là lần đầu tiên Trung Quốc đã “mua” được một hải cảng của một đồng minh thân cận của Mỹ, đang cho quân đội Mỹ đồn trú.

Việc cho thuê cảng Darwin trong bối cảnh căng thẳng quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc gia tăng ở khu vực Đông Nam Á có thể sẽ đe dọa an ninh quốc gia và ảnh hưởng đến quan hệ quân sự, chính trị chiến lược với Mỹ. Bản thân người dân Australia cũng lo ngại. Một cuộc thăm dò dư luận tại Australia nhưng do Mỹ thực hiện đã cho thấy, gần một nửa số ý kiến cho rằng việc cho thuê đặt ra “rất nhiều rủi ro” cho an ninh quốc gia, và 9 trên 10 người cho biết điều đó hàm chứa ít nhất một số rủi ro. Bản thân Mỹ cũng đang theo dõi sát xem liệu các công ty Trung Quốc có mua thêm cơ sở hạ tầng quan trọng nào khác ở Australia hay không trong bối cảnh hải cảng chiến lược ở Fremantle, miền Tây Australia, nơi tàu chiến Hoa Kỳ thường xuyên neo đậu cũng đã được đưa ra đấu thầu.

Đại biểu nhân dân