Trấn an đồng minh

Nhà Trắng cho biết, trong khuôn khổ chuyến công du châu Âu, Tổng thống Obama sẽ đến Anh và Đức, gửi đi thông điệp đoàn kết trong các cuộc gặp với Thủ tướng Anh David Cameron và Thủ tướng Đức Angela Merkel. Theo lịch trình, ngày 21.4, Tổng thống Obama sẽ dùng bữa trưa với Nữ hoàng Anh Elizabeth II tại lâu đàiWindsornhân dịp sinh nhật lần thứ 90 của Nữ hoàng. Ở Đức, ông Obama sẽ tham quan Hannover Messe, một trong những triển lãm thương mại kỹ thuật công nghiệp lớn nhất thế giới. Tại đây, Tổng thống Mỹ sẽ quảng bá thỏa thuận Đối tác thương mại và đầu tư xuyên Đại Tây Dương đầy tham vọng.

Cùng với kế hoạch đến Ba Lan để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh NATO diễn ra ở Thủ đô Warsaw tháng 7 tới, chuyến công du lần này được xem là cơ hội để ông Obama tái khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ dành cho châu Âu, trước khi rời nhiệm sở vào tháng 1.2017.

Tuy nhiên, những phát biểu công khai cũng như ưu tiên chính sách đối ngoại của Washington khiến người dân Anh và Đức không còn tin rằng, Mỹ vẫn coi trọng mối quan hệ giữa hai bờ Đại Tây Dương như trước kia. Thời gian qua, Tổng thống Obama dành phần lớn thời gian ở Nhà Trắng cho các chính sách nhằm rút chân khỏi khu vực Trung Đông và chuyển mũi nhọn sang châu Á - Thái Bình Dương. Không ít quan điểm chỉ trích cho rằng, chính quyền Obama tỏ ra lạnh nhạt, thiếu quan tâm tới các đồng minh châu Âu. Và trong cuộc trả lời phỏng vấn tờ Atlantic mới đây, ông đã khiến đồng minh phẫn nộ khi nói, trong cuộc chiến tại Libya, Anh và Pháp chỉ đóng vai trò cầm lái, để mặc cho Mỹ phải trang trải hầu hết gánh nặng quân sự.

Song, cựu Đại sứ Mỹ tại NATO Nicholas Burns cho rằng, Tổng thống Obama đã tỏ ra là người bạn tốt của châu Âu trên nhiều phương diện, nhưng việc cụm từ “xoay trục” tạo ấn tượng rằng ông đã không chú trọng đủ nhiệt tình tới châu Âu. Cách thức Obama xử lý các vấn đề châu Âu, từ việc ủng hộ EU trong cuộc khủng hoảng nợ công, đến thỏa hiệp trong Thỏa thuận chống biến đổi khí hậu ở Paris, Pháp, đều tốt hơn so với những chỉ trích nêu ra. Vấn đề ở chỗ, châu Âu đặt kỳ vọng lớn tới mức không tưởng vào Obama khi ông lần đầu tiên đắc cử năm 2008.

Thực tế, quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương luôn là ưu tiên của Tổng thống Obama. Bằng chứng là, kể từ đầu năm 2015, Tổng thống Mỹ đã thực hiện ít nhất 70 cuộc đối thoại với các nhà lãnh đạo châu Âu. Chuyến thăm Anh và Đức lần này là chuyến công du thứ năm đến hai nước này của ông Obama trên cương vị Tổng thống Mỹ. Ông Obama cũng đã yêu cầu tăng thêm 3,4 tỷ USD trong ngân sách quốc phòng năm 2017 nhằm triển khai vũ khí hạng nặng, xe thiết giáp và nhiều trang thiết bị khác đến các nước thành viên NATO ở Trung và Đông Âu, nhằm đối phó với Nga.

Ủng hộ đoàn kết châu Âu

Diễn ra trong bối cảnh châu Âu đang đối mặt với thách thức lớn gây bất ổn khu vực, từ cuộc khủng hoảng di cư, chủ nghĩa khủng bố đến kịch bản Anh rời Liên minh châu Âu (EU), còn gọi là Brexit, chuyến công du của Tổng thống Mỹ có ý nghĩa thúc đẩy và ủng hộ đoàn kết nội bộ châu Âu.

Cả Thủ tướng Anh và Thủ tướng Đức đều được xem như những người bạn thân thiết nhất của ông Obama trong câu lạc bộ các nhà lãnh đạo thế giới. Hiện, cả ông Cameron và bà Merkel đều đang phải đối mặt với quãng thời gian khó khăn nhất trong thời gian tại nhiệm của mình.

Ông Cameron đang đặt cược Chính phủ của ông vào cuộc trưng cầu dân ý về việc Anh có nên ở lại EU hay không, tổ chức trong tháng 6 tới. Các chiến dịch vận động nhằm ngăn chặn kịch bản Brexit đang vấp phải trở ngại, sau khi những tiết lộ từ vụ rò rỉ Tài liệu Panama cho biết ông Cameron được hưởng lợi từ các khoản đầu tư ra nước ngoài do người thân trong gia đình ông lập ra. Kết quả cuộc thăm dò dư luận mới nhất do tổ chức ORB thực hiện cho thấy, phe vận động cử tri Anh ở lại EU đang vượt lên dẫn trước gần 10%, trong bối cảnh cuộc trưng cầu ý dân về việc ra đi hay ở lại EU đang đến gần và cả hai phe đều đang tăng tốc nỗ lực vận động.

Có nhiều dự đoán cho rằng, nhân chuyến thăm Anh lần này, ông Obama bày tỏ hy vọng cử tri Anh sẽ quyết định ở lại EU. Theo Phó cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Benjamin J. Rhodes, ông Obama sẽ làm như vậy về mặt ngoại giao bởi đây là vấn đề mà người dân Anh sẽ tự quyết định. Mặc dù Mỹ không can thiệp vào công việc nội bộ của Anh, song các quan chức Mỹ cảnh báo, việc Anh rời khỏi EU sẽ ảnh hưởng ít nhiều tới lợi ích kinh tế của Mỹ, do nguy cơ gián đoạn về thương mại, kinh doanh và mất việc làm cả ở Anh và châu Âu. Các nhà phân tích cho rằng, việc Mỹ hy vọng Anh tiếp tục ở lại EU phản ánh chính sách của Mỹ ủng hộ hội nhập châu Âu và mong muốn một châu Âu vững chắc.

Về phía Thủ tướng Đức, bà đầm thép Merkel cũng đang đối mặt với sức ép ngày càng tăng trong giải quyết cuộc khủng hoảng di cư tồi tệ nhất ở châu Âu kể từ Chiến tranh Thế giới II. Nhiều người chỉ trích bà Merkel vì quá nhượng bộ Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm tránh ảnh hưởng tới thỏa thuận mong manh giữa EU và Ankara trong nỗ lực ngăn dòng người di cư từ Trung Đông và Bắc Phi đổ về châu Âu. Tuy nhiên, ông Obama tin rằng bà Merkel sẽ chứng minh sự lãnh đạo táo bạo trong việc ứng phó với cuộc khủng hoảng về người tị nạn, cũng như cung cấp sự hỗ trợ chính trị cho bà Merkel để làm được điều này, Giám đốc cấp cao về các vấn đề châu Âu tại Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ Charles Kupchan cho hay.

Đại biểu nhân dân