Vết rạn nguy hiểm

Mặc dù chuyến thăm của Tổng thống Ai Cập diễn ra đúng ngày Quốc khánh của UAE và mang đậm màu sắc ngoại giao song phương, song giới phân tích nhận định mối quan hệ hữu nghị lâu đời giữa hai nước có thể được kiểm chứng qua vai trò cầu nối của UAE trong việc hàn gắn giữa Ai Cập với Ảrập Xêút. Theo ông Saeed al-Lawindi, chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chính trị và Chiến lược Al-Ahram, mục đích được loan báo chính thức là dự lễ Quốc khách của UAE, song ẩn ý là UAE đóng vai trò thương thuyết giữa Riyadh và Cairo.

Mâu thuẫn, bất đồng giữa Ai Cập và Ảrập Xêút nảy sinh cuối tháng 10 vừa qua, khi Tổng thống Sisi bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết về Syria của Liên Hợp Quốc (LHQ) mà Nga hậu thuẫn, còn Ảrập Xêút  phản đối gay gắt. Tức giận, Đại sứ Ảrập Xêút tại Cairo đã lên máy bay quay trở về Riyadh. Tiếp đó, nhằm đáp trả, Riyadh đã ngừng các chuyến tàu chở nhiên liệu tới Ai Cập theo một thỏa thuận viện trợ trị giá 23 tỷ USD. Có thể thấy, sự rạn nứt giữa quốc gia giàu có nhất và quốc gia đông dân nhất trong thế giới Ảrập có thể còn sâu sắc hơn người ta từng nghĩ và nhiều khả năng khiến Ai Cập phải tìm kiếm một nhà tài trợ mới.   

Các quốc gia vùng Vịnh dẫn đầu là Ảrập Xêút đã cung cấp hàng tỷ USD cho Ai Cập từ giữa năm 2013, khi ông Sisi, trong vai trò là Tư lệnh quân đội, lật đổ tổng thống là người của Tổ chức Anh em Hồi giáo. Song khi mối đe dọa từ Anh em Hồi giáo đã bị loại bỏ, các nhà lãnh đạo vùng Vịnh ngày càng thất vọng trước sự bất lực của ông Sisi trong các chính sách cải cách, khiến nền kinh tế trở thành “hố đen” nuốt trọn mọi viện trợ, cũng như việc ông miễn cưỡng ủng hộ họ trên vũ đài khu vực.   

 Riyadh muốn Cairo đóng vai trò trung tâm trong cuộc chiến chống lại nhóm Houthi đang kiểm soát thủ đô của Yemen. Cairo đóng góp lực lượng hải quân song do ám ảnh bởi sự sa lầy trước đây ở Yemen nên đã lưỡng lự không đưa bộ binh đến. Ở Syria, nơi Ảrập Xêút là nhân tố hậu thuẫn chính cho quân nổi dậy chiến đấu chống lại Tổng thống Bashar al-Assad, ông Sisi lại ủng hộ quyết định ném bom của Nga để hỗ trợ vị Tổng thống này. Tổng thống Sisi từ lâu đã muốn nối lại quan hệ với “xứ sở bạch dương”, bất chấp sự phụ thuộc của Ai Cập vào sự hào phóng của các quốc gia Ảrập “bất đồng chính kiến” với Moscow trong vấn đề Syria.   

 Một tín hiệu cho thấy mối quan hệ Nga - Ai Cập nồng ấm trở lại là việc hai nước tuyên bố sẽ tiến hành các cuộc tập trận chung đầu tiên ở Ai Cập trong tháng này. Nga cũng đang giúp xây dựng nhà máy hạt nhân đầu tiên của Ai Cập.

Tìm phao cứu sinh

Tuy nhiên, Cairo đã buộc phải hàn gắn quan hệ với các người bạn lớn tại vùng Vịnh vì lý do cơm áo gạo tiền. 3 năm sau chính biến lật đổ chế độ của Tổng thống Hồi giáo Mohamed Morsi, Ai Cập vẫn đang đối mặt với giai đoạn khó khăn với nhiều thách thức lớn.  

Giới phân tích chính trị đánh giá, ông Sisi chưa làm được nhiều trong các vấn đề đối nội, đặc biệt là lĩnh vực kinh tế. Ông Hussein Eissa, Chủ tịch Ủy ban Kế hoạch và Ngân sách của Quốc hội Ai Cập, khẳng định: “Mặc dù Ai Cập nhận được hỗ trợ kinh tế trị giá hàng chục tỷ USD từ các nước vùng Vịnh như Ảrập Xêút, UAE và Kuwait, nhưng kinh tế quốc gia Bắc Phi này vẫn chưa thể bình phục hoàn toàn từ cuộc khủng hoảng kéo dài 5 năm qua”. Trong dự toán ngân sách 2016/2017, Ủy ban trên ước tính, đồng nội tệ đã mất 23% giá trị kể từ năm 2014 (xét theo tỷ giá chính thức) và mất 40% giá trị trên thị trường chợ đen, trong khi nợ nước ngoài tăng 50%.

Vì vậy, thiếu nguồn tài trợ từ Ảrập Xêút và các nước khác trong khu vực gây tổn hại nghiêm trọng tới lợi ích kinh tế của Ai Cập, và ảnh hưởng trực tiếp tới uy tín của Tổng thống Sisi. Trong tình thế này, UAE và Kuwait là một lựa chọn thích hợp giúp Ai Cập hàn gắn với Ảrập Xêút. Tuy nhiên, Kuwait đang khá bận rộn với các cuộc bầu cử Quốc hội và cải tổ nội các, nên trọng trách dồn lên UAE. Vì vậy, chuyến thăm UAE của ông Sisi là cơ hội để Ai Cập và Ảrập Xêút tiếp cận nhau.

Trong khi đó, bà Nourhan al-Sheikh, giáo sư chính trị tại Đại học Cairo, chia sẻ, mục đích chính của chuyến đi là duy trì động lực cho quan hệ giữa Ai Cập và các nước vùng Vịnh, giải quyết một số vấn đề nảy sinh gần đây trong quan hệ giữa Cairo với Abu Dhabi. Theo bà, chuyến thăm là cần thiết để có thêm các khoản đầu tư  mới.

Đại biểu nhân dân