Vắng nhân tố then chốt
Cuộc đối thoại 4 bên lần này diễn ra trong bối cảnh tiến trình đàm phán trực tiếp giữa Chính phủ Afghanistan và Taliban bị gián đoạn do cái chết của thủ lĩnh Taliban Mullah Omar, và đất nước Afghanistan phải chứng kiến làn sóng tấn công mới của Taliban nhằm vào các cơ quan đại diện ngoại giao và căn cứ quân sự của quân đội nước này. Taliban không được mời tới dự và một nhân vật thuộc lực lượng này khẳng định, Taliban sẽ không tham gia bất kỳ cuộc đàm phán nào với Chính phủ Afghanistan trước khi gặp Mỹ mà họ gọi là “bên liên quan trực tiếp”. Tuy nhiên, trong thông cáo chung, nhóm bộ tứ đã bác bỏ điều kiện của Taliban, kêu gọi nhanh chóng tiến hành các cuộc đàm phán trực tiếp giữa đại diện Chính phủ Afghanistan và lực lượng Taliban để hoàn tất tiến trình hòa bình.
Sự hiện diện của cả Mỹ và Trung Quốc trong cuộc gặp tại Pakistan càng thể hiện tính cấp thiết của việc khởi động tiến trình đàm phán, cũng như cho thấy vai trò không thể thiếu đối với hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển ở Afghanistan. Trung Quốc là nước có mối quan hệ khá chặt chẽ với Pakistan về mặt lịch sử và Pakistan, thường bị chỉ trích là dung túng các thủ lĩnh của Taliban, hiện được coi là nhân tố then chốt để đưa nhóm phiến quân này ngồi vào bàn đàm phán. Ông Imtiaz Gul, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu An ninh Pakistan, cho rằng Pakistan có sức ảnh hưởng rất đáng kể đối với lực lượng Taliban, hiện đang dưới sự dẫn dắt của người kế nhiệm Omar là Mullah Akhtar Mansoo. Theo chuyên gia này, lực lượng Taliban hoạt động ở Pakistan và Afghanistan có mối liên hệ với nhau, và chúng có thể gây bất ổn tại Pakistan, nơi quân đội trong nhiều năm qua phải chiến đấu chống lại một liên minh gồm nhiều nhóm phiến quân tại vùng biên giới với Afghanistan. Cuộc chiến đã trở nên vô cùng khốc liệt khi hàng nghìn binh sĩ Pakistan thương vong và hàng nghìn dân thường thiệt mạng trong các vụ đánh bom liều chết.
“Bộ tứ” mới?
Trong tiến trình hòa bình và hòa giải ở Afghanistan, cả 4 bên tham gia đều có lợi ích và chiến lược lâu dài ở Afghanistan nói riêng và ở khu vực Trung Á nói chung. Với Chính phủ Afghanistan, giải pháp chính trị hòa bình mang ý nghĩa sống còn. Kabul hy vọng tiến trình tham vấn 4 bên là cơ hội quan trọng để tất cả các bên liên quan phối hợp thúc đẩy Taliban ngồi vào bàn đàm phán, đồng thời giúp ngăn chặn Taliban thực hiện “chiến dịch mùa Xuân” hằng năm. Cố vấn các vấn đề đối ngoại Pakistan Sartaj Aziz cho biết mục tiêu căn bản của tiến trình hòa bình là tạo điều kiện để Taliban ngồi vào bàn đàm phán và đưa ra các sáng kiến nhằm thuyết phục Taliban không sử dụng bạo lực làm công cụ khi theo đuổi các mục tiêu chính trị.
Đối với Pakistan và Trung Quốc, tương lai chính trị ở Afghanistan tác động trực tiếp đến an ninh và vị thế của họ ở Afghanistan và khu vực. Còn với Mỹ, vấn đề Afghanistan nếu không được giải quyết dứt điểm sẽ ảnh hưởng đến thể diện cũng như vai trò ảnh hưởng của Mỹ ở khu vực và rộng hơn là ở châu Á. Chính lợi ích chung về an ninh và tầm ảnh hưởng chính trị như vậy đã khiến 4 nước cùng ngồi lại để thống nhất quan điểm và hành động đối với Taliban. Cuộc gặp cho thấy các bên tham gia đã xích lại gần nhau hơn trong tiến trình hòa bình ở Afghanistan trong bối cảnh vẫn còn những bất đồng giữa Pakistan và Afghanistan về cách thức đạt được mục tiêu này. Kabul khẳng định phải sử dụng vũ lực với các phần tử Taliban không muốn hòa giải, trong khi Islamabad cho rằng một giải pháp quân sự vào thời điểm này sẽ không có lợi cho tiến trình hòa bình vừa mới manh nha. Tuy nhiên, sự can dự trực tiếp của Mỹ và Trung Quốc trong cuộc đàm phán lần này làm dấy lên hy vọng tiến trình hòa bình có thể được cứu vãn.
Mặc dù Taliban không được mời đến cuộc họp hôm 11.1, song một nhân vật cấp cao thuộc Taliban cho biết hai đại diện của lực lượng này sẽ sớm gặp đại diện Trung Quốc ở Thủ đô Islamabad của Pakistan. Tuy nhiên, không nên kỳ vọng nhiều về khả năng cuộc gặp này tạo ra bước đột phá cho tiến trình đàm phán hòa bình giữa Taliban và Chính phủ Afghanistan. Đại diện Ủy ban Hòa bình Tối cao Afghanistan Maulvi Shazada Shaeid, người chịu trách nhiệm thúc đẩy tiến trình hòa bình với Taliban, cho biết hai bên vẫn còn nhiều bất đồng và đây là những rào cản khó có thể tái lập hòa bình trong bối cảnh hiện nay.
Đại biểu nhân dân
