Nghỉ giữa giờ

Sau các cuộc đàm phán marathon, có cuộc kéo dài tới 13 tiếng tại Geneva, Thụy Sĩ, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov và người đồng cấp Mỹ John Kerry đã tìm được tiếng nói chung về một kế hoạch ngừng bắn tại Syria và thiết lập cơ sở cho tiến trình hòa bình tại đây. Lệnh ngừng bắn mới dự kiến có hiệu lực từ 0 giờ ngày 12.9 - đúng ngày đầu tiên kỳ nghỉ lễ Eid của người Hồi giáo và kéo dài ít nhất 7 ngày. Theo đó, Chính phủ Syria sẽ chấm dứt các hoạt động giao tranh ở những khu vực nhất định do phe đối lập kiểm soát. Các bên đang giao tranh sẽ rút khỏi đường Castello ở thành phố Aleppo - nơi chiến sự đang diễn ra ác liệt - để thiết lập một khu vực phi quân sự xung quanh đó. Cả lực lượng chính phủ và các nhóm nổi dậy đều phải cung cấp đường đi an toàn và không được ngăn trở di chuyển tại đây.

Ông Kerry cho rằng yếu tố quan trọng giúp hai bên đi đến thỏa thuận là sự bảo đảm của Nga. Theo đó, lực lượng Tổng thống Syria Bashar al-Assad sẽ không tiến hành sứ mệnh không kích tại những khu vực của phe đối lập và dân thường, đồng thời Washington phải thuyết phục các nhóm phiến quân được Mỹ hậu thuẫn rời xa các tổ chức cực đoan, như nhóm Fath al-Sham (trước đây gọi là Mặt trận al-Nusra) có liên hệ với mạng lưới al-Qaeda.

Đáng chú ý, ông Kerry cho biết, nếu lệnh ngừng bắn được duy trì trong 7 ngày liên tiếp, Mỹ và Nga sẽ thành lập một trung tâm để chia sẻ thông tin tình báo và điều phối chiến dịch không kích nhằm vào các mục tiêu khủng bố tại Syria. Các mục tiêu này phải được cả hai bên Nga, Mỹ thống nhất với nhau trước khi không kích diễn ra.

Về phần mình, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov xác nhận kế hoạch ngừng bắn mới vừa được nhất trí, đồng thời hoan nghênh tuyên bố cứng rắn của Mỹ về cuộc chiến chống khủng bố. Tuy nhiên, ông Lavrov nhấn mạnh không thể bảo đảm chắc chắn 100% việc thực thi thỏa thuận mà Nga và Mỹ vừa đạt được bởi có nhiều bên tham gia vào quá trình giải quyết cuộc chiến ở Syria.

Ngay sau khi kế hoạch ngừng bắn mới ở Syria được công bố, Đặc phái viên LHQ về Syria, ông Staffan de Mistura đánh giá thỏa thuận đã mở ra khả năng giải quyết cuộc khủng hoảng Syria. Ông Mistura nhấn mạnh Nga và Mỹ đã sẵn sàng hợp tác với nhau trong cuộc chiến chống lại các nhóm khủng bố al-Nusra và IS, đồng thời kêu gọi người dân Syria và các nước trong khu vực ủng hộ việc thực thi thỏa thuận.   

Bất đồng chưa được giải quyết giữa Nga và Mỹ trong quá trình đàm phán là việc phân loại các nhóm khủng bố với phe đối lập được coi là “ôn hòa” tại Syria. Ngoại trưởng Mỹ Kerry thông báo hai bên sẽ tiếp tục làm việc về vấn đề này thông qua một trung tâm đặc biệt được thành lập trong thời gian tới. Trung tâm này cũng chịu trách nhiệm giám sát lệnh ngừng bắn ở Syria.

Cái bắt tay của nước lớn

Cái bắt tay giữa Nga và Mỹ không khiến giới phân tích ngạc nhiên khi cuộc chiến tại Syria ngày càng tồi tệ bất chấp nhiều hội nghị hòa bình và sự can thiệp của nước ngoài. Các bên tham gia xung đột có vẻ “không biết mệt” do nhận được sự hậu thuẫn từ bên ngoài - gồm Mỹ, Nga, Iran, Ảrập Xêút và giờ đây thêm Thổ Nhĩ Kỳ. Trong một cục diện bế tắc như vậy, Nga - Mỹ đều có lý do để xích lại với nhau.

Hai năm sau ngày Washington phát động cuộc chiến chống lại Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, ảnh hưởng của Washington đối với các sự kiện ở khu vực Trung Đông rộng lớn hơn dường như đang dần thu hẹp. Chưa một quốc gia nào lại đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà hoạch định chính sách Mỹ như Syria hiện nay và Chính quyền của Tổng thống Obama đã và đang phải đối mặt với nhiều chỉ trích nặng nề. Cuộc chiến vì tương lai của Syria và nói chung là toàn bộ Trung Đông lại phức tạp hơn rất nhiều so với cuộc chiến chống IS.

Trong khi đó, một số lực lượng có ảnh hưởng - cụ thể là Nga, Iran và Chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad - cũng đang rất muốn đặt dấu chấm hết cho cuộc chiến này. Mỹ và châu Âu từ lâu đã vật lộn để tìm cách giải quyết vấn đề Syria, nhưng vẫn lưỡng lự về mức độ cứng rắn của các biện pháp trừng phạt nhằm vào Tổng thống Assad và mức độ hậu thuẫn cho phe đối lập.

Trước đó, Nga cũng có những toan tính chính trị khi tháng 3 vừa qua đã rút quân khỏi Syria, không muốn bị sa lầy vào chiến trường này và dành phần “khó” cho đối phương (Mỹ). Hành động của Moscow đưa quân tới Syria đã đạt được mục đích chiến lược đề ra là bảo vệ được chế độ Assad, do đó duy trì được điểm dừng chân chiến lược của Nga ở Trung Đông, và khiến phương Tây rơi vào trạng thái bị động chiến lược ở Trung Đông.

Tuy nhiên, cuộc chiến kéo dài với nhiều bên can dự đã tạo ra một cuộc khủng hoảng tồi tệ tại Syria, ảnh hưởng xấu tới chiến lược của các nước, buộc mỗi bên phải có những điều chỉnh. Cả Moscow lẫn Washington hiện nay đều không mấy “hứng thú” với việc dấn thân vào một sứ mệnh quân sự như phương Tây từng thử nghiệm ở Iraq và Afghanistan. Và giải pháp được lựa chọn là những cái bắt tay tạm thời để san sẻ rủi ro.

Tuy nhiên, điều dư luận quan tâm lúc này là liệu lệnh ngừng bắn mới nhất có đi vào vết xe đổ như những thỏa thuận trước đó hay không? Việc thuyết phục chính phủ của ông Assad và phe nổi dậy tuân thủ lệnh ngừng bắn mới giờ đây có thể còn khó khăn hơn bởi giao tranh đang dữ dội tại Aleppo - nơi đông dân nhất Syria. Một vấn đề khác là thỏa thuận mới dường như không có cơ chế đối phó trong trường hợp lệnh ngừng bắn bị vi phạm. Ngay cả Ngoại trưởng Nga cũng không thể chắc chắn 100% rằng tất cả các bên sẽ tuân thủ lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, ông Lavrov đã phát đi tín hiệu lạc quan rằng chính quyền ông Assad đã được thông báo về thỏa thuận và sẵn sàng thực thi nó.

Đại biểu nhân dân