Ba trụ cột 

Thông tin trên được các nhà ngoại giao loan báo, ngay sau khi Iran cùng 6 cường quốc thế giới kết thúc cuộc đàm phán diễn ra vào rạng sáng ngày 14.7 tại khách sạn Coburg Palace ở Vienna, Áo (chiều ngày 14.7 giờ Việt Nam). Trước đó, các nhà đàm phán đã có cả một đêm đàm phán marathon trước khi quyết định kéo dài cuộc thương lượng tới sáng ngày 14.7.

Mặc dù chi tiết về thỏa thuận toàn diện giữaIranvà nhóm P5+1 hiện chưa được công bố, song theo các nhà ngoại giao phương Tây giấu tên, mọi vấn đề mấu chốt trong đàm phán đã được giải quyết. Thỏa thuận dựa trên 3 trụ cột chính: 1- Hạn chế chương trình hạt nhân Iran trong vòng 1 thập kỷ (trong đó có hạn chế làm giàu uranium và plutonium); 2- Dỡ bỏ lệnh trừng phạt quốc tế; 3- Tăng cường các cơ chế kiểm tra, giám sát.

Các quan chức Iran cho biết, văn bản Thỏa thuận toàn diện cùng các phần phụ lục của nó dài ít nhất 80 trang, liệt kê chi tiết và tỉ mỉ bao nhiêu nhiên liệu hạt nhân Iran được phép giữ nước trong 15 năm tiếp theo; những loại nghiên cứu và phát triển hạt nhân nào mà nước nào có thể thực hiện trên các máy ly tâm và thiết bị hạt nhân khác; việc thiết kế lại cả một lò phản ứng hạt nhân và khu vực làm giàu uranium nằm sâu dưới lòng đất mà các quan chức Israel và Mỹ lo ngại có thể là nơi Iran chế tạo bom nguyên tử.

Những người phản đối thỏa thuận cho rằng, những điều khoản có phần nhượng bộ của phía P5+1, sẽ chỉ làm chậm chương trình hạt nhânIranchứ không thể ngăn chặnIrantrở thành cường quốc hạt nhân. Tuy nhiên, các nhà ngoại giao đã bác bỏ nghi ngại này với lý do rằng, giải pháp đã đạt được là con đường duy nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng hạt nhânIran, bởi thực chất,Iranđã có thể sở hữu vũ khí hạt nhân nếu nước này muốn. Hơn nữa, thỏa thuận này cũng giúp dập tắt khả năng phát triển chương trình hạt nhân củaIran, chứ không chỉ làm chậm tiến trình này như các biện pháp trừng phạt đã áp dụng từ trước tới nay. Trong một thập kỷ qua, bất chấp các biện pháp trừng phạt, chương trình hạt nhân của Iran vẫn được thúc đẩy. Vào năm 2003, khi cuộc đàm phán đầu tiên diễn ra, Iran chỉ sở hữu 160 máy ly tâm, so với con số 20.000 hiện nay.

Quyết tâm chính trị

Thỏa thuận hạt nhân toàn diện đạt được giữaIranvà nhóm P5+1 là thành quả của quá trình đàm phán kéo dài gần 2 năm qua, tiếp sau thỏa thuận sơ bộ mà hai bên đạt được hồi tháng 4 vừa qua. Để đạt được thỏa thuận lịch sử này, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cùng những người đồng cấp và đối tác đàm phán khác tạiViennađã phải chấp thuận việc cho phépIrangiữ lại hầu hết các cơ sở hạ tầng tại các địa điểm hạt nhân chính của nước này. Đây được xem là sự nhượng bộ lớn của các nước trong nhóm P5+1, nhằm giúp trấn anIranrằng nước này không khuất phục trước các điều kiện của phương Tây đòiTehranphải dỡ bỏ các cơ sở trọng yếu.

Theo ngôn ngữ của các nhà đàm phán, hiếm có một cuộc đàm phán nào lại kéo dài và phức tạp như những gì mà họ đã trải qua trong 2 năm qua. Sự kiện này là “thành công chưa từng có tiền lệ trong ngoại giao đa phương về một vấn đề an ninh tập thể” - chuyên gia về Iran Ali Vaez bình luận. Điều này thể hiện quyết tâm chính trị của tất cả các bên tham gia đàm phán, đặc biệt là hai nhân tố chính là Mỹ và Iran.

Trong những ngày qua, cảIranvà 6 nước đàm phán đều thể hiện sự cố gắng đưa cuộc đàm phán về đích. Ngay sau khi cuộc đàm phán ngày 13.7 kết thúc nhưng chưa đạt kết quả nào, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã tiếp tục tiến hành cuộc họp với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov và Cao ủy phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Federica Mogherini. Tần suất của các cuộc họp làm dấy lên nhiều hy vọng về khả năngIranvà sáu cường quốc có thể đạt thỏa thuận. Trước đó, hai quan chức tham gia đàm phán cho biết, chi tiết cuối cùng của bản thỏa thuận này vẫn đang được bàn thảo. Trưởng đoàn đàm phán hạt nhân Iran Ali Akbar Salehi cho hay, các cuộc thảo luận kỹ thuật trên thực tế đã hoàn tất và văn bản 100 trang liên quan đến vấn đề kỹ thuật cùng những phụ lục liên quan gần như đã hoàn thành. Ông Salehi cho biết thêm, có 98% của nội dung thỏa thuận toàn diện đã hoàn thành và chỉ còn 2 - 3 vấn đề cần giải quyết. Các nguồn tin ngoại giao nhận định, các bên đạt được bước tiến lớn trong việc giới hạn chương trình hạt nhânIran.Tehranđã chấp nhập hợp tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) nhằm chứng tỏ chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Chưa phải hồi kết

Việc Iran và nhóm P5+1 đạt thỏa thuận toàn diện nhằm chấm dứt tranh cãi xung quanh chương trình hạt nhân của Tehran là thành tựu lớn trong chính sách đối ngoại của Tổng thống Mỹ Barack Obama, được cho là sẽ giúp định hình lại quan hệ giữa Iran với phương Tây. Tuy nhiên, các nhà quan sát cho rằng, đây chưa phải là hồi kết có hậu và thỏa thuận hạt nhân lịch sử này sẽ còn phải đối mặt với không ít thách thức ở phía trước. Quốc hội Mỹ sẽ có 60 ngày để xem xét nội dung thỏa thuận, cho phép những nhà lập pháp xưa này vẫn mạnh mẽ việc Washington đạt thỏa thuận với Tehran trong vấn đề hạt nhân sẽ có nhiều thời gian để bới bèo ra bọ từ các chi tiết của thỏa thuận và thách thức chính quyền Obama. Về phía Tehran, thỏa thuận hạt nhân toàn diện với phương Tây cần nhận được sự ủng hộ của lãnh tụ tinh thần tối cao của Iran Ayatollah Ali Khamenei, để vượt qua mọi búa rìu từ những chính trị gia theo đường lối cứng rắn vốn đầy nghi kị về thỏa thuận đạt được với Mỹ, sau nhiều thập kỷ căng thẳng và đối đầu giữa hai bên.

 Bộ trưởng Ngoại giao Iran MOHAMMAD JAVAD ZARIF: Ngày tận cùng tuyệt vọng mở ra chương mới của hy vọng

Khẳng định đây là thời khắc lịch sử, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif cho rằng, thỏa thuận hạt nhân toàn diện mà Iran và nhóm P5+1 đạt được ngày 14.7 sẽ mở ra chân trời mới cho các bên trong việc giải quyết những vấn đề hệ trọng khác có ảnh hưởãng tới cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, ông Zarif mô tả, dù thỏa thuận là giải pháp thắng lợi cho cả đôi bên, nhưng chưa hoàn hảo đối với bất cứ bên nào. Ông Zarif cho hay, “Ngày hôm nay có thể đã là một ngày tận cùng của tuyệt vọng, nhưng chúng ta đã mở ra chương mới của hy vọng”.

Cao ủy phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại EU FEDERICA MOGHERINI: Chương mới trong quan hệ quốc tế

Cao ủy phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của EU Federica Mogherini cho rằng, thỏa thuận sẽ mở ra chương mới cho quan hệ quốc tế và chứng minh rằng biện pháp ngoại giao có thể vượt qua thách thức mà những căng thẳng tồn tại hàng thập kỷ đặt ra. “Đây là tín hiệu hy vọng của toàn thế giới”, bà Mogherini tuyên bố.

Thủ tướng Israel BENJAMIN NETANYAHU: thỏa thuận tồi tệ nhất trong lịch sử

Trong khi đó, hãng Reuters trích bình luận của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho rằng, đây là một thỏa thuận tồi tệ vì nó sẽ không dẫn đến việc đóng cửa lò phản ứng hạt nhân hay phá hủy máy ly tâm. Trước đó, chính quyềnIsraelđã không ngừng phản đối Mỹ và các đối tác phương Tây nỗ lực đàm phán vớiIran. Tel Aviv còn tuyên bố sẽ theo đuổi chiến lược riêng nhằm tự bảo vệ trước mối đe dọa hạt nhân từ Iran

Người đại biểu nhân dân