Nỗ lực của Iran

IAEA xác nhậnIranđã thực hiện đúng cam kết theo thỏa thuận đã ký với P5+1, gồm 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (LHQ). Trước đó, thỏa thuận tháng 7.2015 nêu rõ, Iran phải bảo đảm giữ mức độ làm giàu uranium trong nước không quá 3,67% (giảm gần 20% từ mức hiện có trước thời điểm ký kết thỏa thuận tháng 7.2015); duy trì kho dự trữ uranium (với điều kiện nêu trên) dưới 300kg (kho dự trữ lúc bây giờ là 10.000kg). Chuyển toàn bộ số nhiên liệu hạt nhân sẵn có ra khỏi biên giới. Các điều kiện còn lại cần thực hiện trong thời gian lâu dài bao gồm: trong vòng 10 năm tới, Iran chỉ được sở hữu hơn 5.000 máy ly tâm tại cơ sở Natanz (tương đương với việc bỏ đi 2/3 số máy ly tâm hiện có lúc bấy giờ là 19.000 máy) dưới sự giám sát và kiểm tra thường xuyên của IAEA. Theo Tổng thống Mỹ Barack Obama, quy định này sẽ giúp giảm khoảng 98% kho vũ khí hạt nhân mà Iran có khả năng sở hữu. Trong vòng 15 năm tới, Chính phủIranphải bảo đảm không có bất kỳ vật liệu hạt nhân nào tại cơ sở Fordow; không xây dựng thêm lò phản ứng nước nặng. Hạn chế hoạt động nghiên cứu và tìm kiếm nhiên liệu hạt nhân trong vòng 8 năm…

Trước sự kiện quan trọng này, giới chức lãnh đạo thế giới đã có nhiều phản ứng tích cực nhằm ủng hộIran. Ngày 16.1, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và LHQ đã có thông báo dỡ bỏ lệnh trừng phạt liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Đây là kết quả cho nỗ lực của P5+1 nhằm bảo đảmIranthực hiện đúng thỏa thuận đã ký kết vào hồi tháng 7 năm ngoái. EU đã dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt kinh tế áp đặt lênIrangồm: lệnh cấm mua bán dầu thô củaIranvà kết thúc những hạn chế đối với thương mại, vận chuyển và bảo hiểm củaIran. 300 cá nhân và tổ chức củaIransẽ được đưa ra khỏi danh sách cấm vận giao dịch của EU. Ngoài các biện pháp trừng phạt kinh tế được dỡ bỏ, những lệnh cấm vận ảnh hưởng tới quân sựIrancũng có cơ hội được dỡ bỏ hoàn toàn sau 5 năm. Một số biện pháp trừng phạt vẫn được áp dụng gồm lệnh cấm vận đối với lĩnh vực ngân hàng hoặc các hoạt động của tổ chức, cá nhân nằm trong danh sách đen và danh sách khủng bố. Mỹ cũng dỡ bỏ hoàn toàn một số biện pháp trừng phạt liên quan đến lĩnh vực ngân hàngIran. Bên cạnh đó, ông Obama cũng yêu cầu giữ lệnh trừng phạt đối với các cá nhân và tổ chứcIranbị buộc tội hỗ trợ, tài trợ và liên kết với khủng bố.

Mặc dù đây là bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa những cam kết trên giấy, song IAEA vàIranvẫn còn nhiều việc phải làm.Irantiếp tục thực hiện những cam kết dài hạn. IAEA tiếp tục nhiệm vụ giám sát hoạt động này. Công tác giám sát bao gồm: kiểm định lượng uranium từ các nhà máy tập trung quặng uranium của Iran trong vòng 25 năm qua; theo dõi số lượng máy ly tâm tại Tehran trong vòng 20 năm; duy trì sự hiện diện của IAEA tại Iran nhằm có những phản ứng kịp thời khi xuất hiện những dấu hiệu đáng ngờ liên quan tới chương trình hạt nhân cần lời giải thích từ Chính phủ nước này… Ngoài ra, giai đoạn tiếp theo này thế giới sẽ tiếp tục có những hỗ trợ đặc biệt đối với nền kinh tếIranđang chịu tổn thương từ các lệnh trừng phạt trong nhiều năm qua.

Lợi ích cho các bên

Việc các biện pháp trừng phạt kinh tế áp đặt lênIranđược dỡ bỏ giống như việc tháo xiềng xích cho nền kinh tế nước này, là cơ hội cho kinh tếIranphục hồi. Dự báo vào năm tới, doanh thu từ xuất khẩu dầu củaIransẽ đạt 10 tỷ USD (tính theo mức giá tại thời điểm hiện tại). Xuất khẩu dầu thô củaIransẽ tăng lên theo nhu cầu của thế giới; hơn nhiều với mức 1 triệu thùng trong vài năm qua. Trong khi lệnh cấm vận còn hiệu lực,Iranchỉ có thể bán dầu thô cho một số nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc.Tehrancho biết, tổng kim ngạch xuất khẩu dầu thô có thể đạt khoảng 2,5 triệu thùng trong năm tới. ViệcIranmở cửa xuất khẩu dầu thô sẽ khiến giá dầu thế giới giảm mạnh. Nguyên nhân được cho là doTehranđang tìm cách chiếm lại thị phần đã bị mất trong thời gian lệnh cấm vận có hiệu lực.Iranđã lên kế hoạch bán dầu với mức giá thấp nhất trong 11 năm trở lại đây. Việc này sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ tới đối thủ cạnh tranh chủ yếu trong lĩnh vực dầu mỏ Ảrập Xêút, quốc gia đang cố giữ thị phần bằng cách bán đúng giá thị trường.

Bộ Tài chính Mỹ ước tính, sau khi tan băng sẽ cho phép Ngân hàng Trung ương Iranlấy lại 50 tỷ USD ngoại hối dự trữ. Trong khi đó, con số này theo ước tính của Iranchỉ là 30 tỷ USD. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), sau khi tháo gông, GDP Iran sẽ tăng trưởng khoảng 5% trong giai đoạn 2016 - 2017 từ mức gần như bằng 0 ở thời điểm hiện tại.Iran sẽ có cơ hội kết nối lại với hệ thống tài chính toàn cầu. Bộ Tài chính Mỹ đã được phía Anh và Đức yêu cầu “bật đèn xanh” cho các ngân hàng Iran xử lý các yêu cầu liên quan đến khách hàng của họ ở châu Âu. ViệcIran kết nối lại với hệ thống tài chính toàn cầu cũng tác động không nhỏ tới hoạt động thường xuyên của hệ thống này. Hiện chưa ước tính được có bao nhiêu ngân hàng quốc tế sẽ tham gia vào hoạt động kinh doanh trở lại tạiIran.

Phản ứng của thế giới

- Cao ủy phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Federica Mogherini: Việc thực hiện thỏa thuận là yếu tố quan trọng cải thiện hòa bình, bảo đảm an ninh và ổn định khu vực và quốc tế.

- Ngoại trưởng Mỹ John Kerry: Iran cần tiết tục bảo đảm tuân thủ những nguyên tắc về hạn chế chương trình hạt nhân trong những năm tiếp theo.

- Ngoại trưởng Anh Philip Hammond: Kết quả hành động của Iran mang đến một tương lai có vẻ an toàn hơn cho Trung Đông và thế giới.

- Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius: Bước tiến quan trọng đối với hòa bình và an ninh thế giới.

- Thủ tướng Israel Benjamin Nentanyahu: Mặc dù đây là tin mừng cho Israel khi nỗ lực của cộng đồng quốc tế nhằm hạn chế chương trình hạt nhân của Iran - đất nước đe dọa sự tồn tại của Israel đã có kết quả. Song Israel vẫn cho rằng Iran chưa hoàn toàn từ bỏ tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân.

Đại biểu nhân dân