Thay đổi chủ tranh cử

Ngay khi thỏa thuận được công bố, các ứng cử viên của Đảng Cộng hòa đều đưa ra chỉ trích mạnh mẽ. Cựu Thống đốc bang Florida Jeb Bush, em trai của cựu Tổng thống George Bush, chỉ trích thỏa thuận là “sự nhượng bộ đáng xấu hổ” của nước Mỹ. Thượng nghị sĩ Ted Cruz thì gọi đó là “sự phản bội cơ bản đối với an ninh quốc gia”, trong khi ứng cử viên Lindsey Graham cáo buộc thỏa thuận này “sẽ là bản án tử hình đối với Nhà nước Do Thái”. Scott Walker, người đứng đầu các cuộc thăm dò dư luận ở bang Iowa và được đánh giá là ứng cử viên tiềm năng, cho rằng, thỏa thuận “sẽ được nhớ đến như là một trong những thất bại tồi tệ nhất về chính sách đối ngoại của nước Mỹ”.

Bỏ qua những phản ứng ban đầu, thỏa thuậnIranđem lại hai thay đổi ngắn hạn trong cuộc chạy đua đông đúc của Đảng Cộng hòa (hiện đã lên tới 17 ứng cử viên).

Thứ nhất, cùng với các vấn đề quốc kế dân sinh, thỏa thuận hạt nhân Iran đã đưa chính sách đối ngoại lên vị trí hàng đầu trong đời sống chính trị nước Mỹ và chắc chắn sẽ làm nóng các cuộc tranh luận đầu tiên của phe Cộng hòa. Thứ hai, thỏa thuận hạt nhân Iran đang mang lại lợi thế cho các ứng cử viên là thượng nghị sĩ so với các ứng cử viên là thống đốc bang. Trong bối cảnh văn bản này sẽ bị mổ xẻ tại Đồi Capitol, trải qua các cuộc bỏ phiếu tại hai viện Quốc hội, giới lập pháp Mỹ sẽ có tiếng nói quyết định hơn hẳn so với giới hành pháp.

Đất diễn trong lĩnh vực đối ngoại

Đánh giá về những chuyển động trong phe Cộng hòa sau khi thỏa thuận hạt nhân Iran được ký kết, cựu thượng nghị sĩ Norm Coleman nhận định, các ứng cử viên phe Cộng hòa sẽ có nhiều đất diễn trong lĩnh vực đối ngoại - an ninh khi xoáy vào nỗi lo ngại của một bộ phận cử tri vốn không thiện cảm với Nhà nước Do Thái. Ba trong số bốn thượng nghị sĩ đang chạy đua giành vé đề cử của phe Cộng hòa gồm Marco Rubio, Lindsey Graham và Ted Cruz đều tuyên bố sẽ làm tất cả để ngăn chặn thỏa thuận vượt ải Quốc hội. Trong khi đó, mặc dù được đánh giá là ôn hòa, song Thượng nghị sĩ Rand Paul cũng tuyên bố sẽ bỏ phiếu chống. Điều đáng nói là cả bốn thượng nghị sĩ trên đều có chântrong các ủy ban quan trọng của Thượng viện. Hai ứng cử viên Rubio và Paul là thành viên Ủy ban Đối ngoại, trong khi Graham và Cruz đều là thành viên Ủy ban Quân lực.

Thượng nghị sĩ Rubio có ưu thế hơn cả khi ông đồng thời là thành viên quan trọng của Ủy ban Đối ngoại và Ủy ban Tình báo Thượng viện. Chính khách sinh năm 1971 này là ứng cử viên duy nhất tham gia các cuộc họp mật vềIran. Với những lợi thế này, Rubio có thể trở thành tiếng nói đại diện cho các nghị sĩ Cộng hòa phản đối thỏa thuận hạt nhân Iran - tại các buổi điều trần được truyền hình cũng như trả lời phỏng vấn giới truyền thông có sức lan tỏa cao. Chính khách này cũng có lợi thế khi được coi là một trong những “con mọt sách an ninh quốc gia giàu kiến thức”.

Rủi ro của vụ đặt cược 

Tuy nhiên, đặt cược lĩnh vực đối ngoại vào thỏa thuận hạt nhânIrancũng là một canh bạc khá mạo hiểm đối với các ứng cử viên Cộng hòa. Theo Đạo luật Xem xét thỏa thuận hạt nhân Iran được Tổng thống Obama ký ban hành hồi tháng 5 vừa qua, Quốc hội Mỹ sẽ có thời hạn đến ngày 17.9 để thông qua hoặc bác bỏ thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và các cường quốc. Nhưng dù quyết định của Quốc hội Mỹ có như thế nào, Hiến pháp vẫn trao cho Tổng thống Obama quyền phủ quyết. Tổng thống Obama tuyên bố đã sẵn sàng cho một cuộc chiến tại Đồi Capitol. Để vô hiệu hóa quyền tối thượng của Tổng thống, các nghị sĩ Cộng hòa phải bác bỏ thỏa thuận với 2/3 số phiếu, tức là 290 phiếu tại Hạ viện và 67 phiếu tại Thượng viện. Hiện nay, thỏa thuận hạt nhân đã giành được sự ủng hộ quan trọng của các nghị sĩ đảng Dân chủ trong Quốc hội, nâng cơ hội cho ông Obama bảo lưu quyền phủ quyết của mình.

Ngay cả khi các ông nghị Cộng hòa giành chiến thắng và trở thành chủ nhân Nhà Trắng, việc bãi bỏ thỏa thuận này cũng là điều không dễ dàng. Bruce Jentleson, chuyên gia về khoa học chính trị tại Đại học Duke và từng là cố vấn cho Bộ Ngoại giao Mỹ, cho rằng vị tổng thống mới sẽ làm tổn hại vị thế của Mỹ trên toàn thế giới với việc vội vàng bãi bỏ thỏa thuận với Iran. Ông nói: “Đây là một thỏa thuận không chỉ giữa chúng ta vàIranmà nó sẽ được đưa vào nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, đồng thời là một trong số các vấn đề mà gần đây chúng ta đang tìm cách giải quyết với Nga và Trung Quốc. Tổng thống mới sẽ phải tính đến các hậu quả của việc này tới quan hệ của Mỹ với nhiều nước khác”.

Rõ ràng, Cộng hòa cũng không nên quá mạnh miệng với thỏa thuận hạt nhânIrankhi tiến trình tranh cử mới chỉ ở giai đoạn đầu

 Người đại biểu nhân dân