Chính quyền trung ương Iraq tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ có 48 giờ để rút quân, đồng thời chỉ trích Ankara đã vi phạm chủ quyền quốc gia Trung Đông khi tăng cường lực lượng tại doanh trại ở thị trấn Bashiqa gần Mosul, phía Bắc Iraq. Trên thực tế, doanh trại quân đội Bashiqa là nơi binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ huấn luyện lực lượng người Kurd và Ảrập nhằm chống lại các tay súng IS từ năm 2014. Một số nhà phân tích Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng, việc Ankara quyết định điều thêm quân tới khu vực này, trong đó có một tiểu đoàn chuyên làm nhiệm vụ huấn luyện, được trang bị xe bọc thép, là một phần thỏa thuận khung ký với chính quyền khu tự trị người Kurd ở Iraq.
Tuy nhiên, Thủ tướng Haider al-Abadi đã ra tối hậu thư, yêu cầu quân đội Thổ Nhĩ Kỳ phải rút toàn bộ về nước, đe dọa dùng mọi khả năng có thể, kể cả đệ đơn kiện lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, nếu Thổ Nhĩ Kỳ từ chối hợp tác. Trong khi đó, Tổng thống Iraq Fuad Masum gọi quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ là hành vi “vi phạm các nguyên tắc quốc tế, luật pháp và chủ quyền quốc gia củaIraq”, và là nhân tố góp phần gây căng thẳng trong khu vực. Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc phòng Iraq Hakim al-Zamili thậm chí còn kêu gọi tiến hành các cuộc không kích nhằm vào quân đội Thổ Nhĩ Kỳ nếu họ vẫn ngoan cố ở lại Mosul, thành phố lớn thứ 2 của Iraq hiện vẫn đang nằm dưới sự kiểm soát của IS từ tháng 6.2014.
Kế hoạch tăng cường lực lượng tại Iraq của Thổ Nhĩ Kỳ cũng vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ phíaIranvàSyria.Tehran cảnh báo nguy cơ an ninh khu vực bị đe dọa và xảy ra bất ổn nghiêm trọng.
Áp lực từ Nga
Các chuyên gia phân tích cho rằng,Iraqquay lưng lại với Thổ Nhĩ Kỳ phần nhiều là do áp lực từ phía Nga. Moscow đã có những biện pháp trả đũa sau khi Ankara từ chối xin lỗi về vụ việc ngày 24.11. Quan hệ song phương ngày càng căng thẳng và hai nước vẫn không ngừng các cuộc khẩu chiến. Mục đích của Nga phong tỏa, gây sức ép với Thổ Nhĩ Kỳ trên mọi kênh có thể.
VớiIraq, Nga đang ngày càng là đối tác quan trọng trong cuộc chiến chống IS và quan hệ giữa Nga,Iran,Iraq và Syria đã có những bước chuyển lớn. Cùng với việc mở chiến dịch không kích vào Syria, Nga đã tham gia thiết lập một trung tâm hợp tác tình báo và phối hợp hoạt động với Iraq, Iran và Syria tại Trung Đông. Việc “chiến đấu cơ” của Nga vào cuộc để hỗ trợ chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã làm gia tăng sự ủng hộ củaIraqđối với Tổng thống Vladimir Putin. Từ Baghdad cho tới Nadjad, ông Putin được hoan nghênh nồng nhiệt do sự ủng hộ của ông với “trục Shiite”. Bên cạnh đó, giới lãnh đạo chính trị không ngớt đưa ra lời kêu gọi Moscow mở rộng chiến dịch can thiệp sangIraq, nơi IS đang kiểm soát tới 1/3 lãnh thổ. 15 tháng sau khi liên quân phương Tây mở các đợt không kích, hiệu quả của chiến dịch này vẫn bị đặt dấu hỏi và dư luận cũng nghi ngờ quyết tâm chống khủng bố của Washington. Nhiều lãnh đạo chính trị và quân sự thuộc phái Shiite khuyến khích theo đuổi một “liên minh đặc biệt” với Nga, thay cho mối quan hệ với Mỹ hiện nay.
Mặt khác, Chính phủIraqvẫn đang để ngỏ khả năng tăng cường hợp tác quân sự với Nga. Tháng 5 vừa qua, Thủ tướng al-Abadi đã tớiMoscowđề nghị Nga hỗ trợ thêm vũ khí sau khi thất vọng với kết quả của chuyến thăm Mỹ diễn ra trước đó. Sau cuộc chiến của Mỹ nhằm lật đổ chế độ Saddam Hussein năm 2003, Nga từ vị thế là nhà cung cấp vũ khí hàng đầu đã bị đẩy xuống thứ yếu. Baghdad vẫn thường xuyên đưa ra các đề nghị hỗ trợ khi sự hỗ trợ của Mỹ không đủ đáp ứng yêu cầu. Cuối tháng 9 vừa qua, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã bảo đảm sẵn sàng cung cấp vũ khí hiện đại choIraqmà không kèm bất cứ điều kiện chính trị nào.
Động cơ của Thổ Nhĩ Kỳ
Ngoài ra, còn một nguyên nhân nữa khiến quân Thổ Nhĩ Kỳ không được chào đón ởIraqđó là nước này không hoàn toàn vô tư trong quyết định điều quân của mình. Theo nhà phân tích an ninh Metin Gurcan, Thổ Nhĩ Kỳ đang tìm cách chống lại liên minh gồm Iran và lực lượng người Shiite ở Iraq được Nga hỗ trợ bằng cách trợ giúp lực lượng người Ảrập dòng Sunni và người Kurd ở Iraq. Ông cho rằng đây là lý do Thổ Nhĩ Kỳ tăng cường triển khai quân và hiện con số 3.000 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ ở phía Bắc Iraq đã giúp nước này trở thành thế lực lớn thứ ba trong khu vực sau Mỹ và Iran.
Ankarađang tìm cách thể hiện sức ảnh hưởng ởIraqvà muốn trở thành một nhân tố chính góp phần định hình tương lai khu vực khi mối đe dọa từ IS tạm lùi xa. Ông Gurcan nói: “Sau khi bắn hạ máy bay Nga,Ankarađã bị loại trừ khỏi cuộc chơi ởSyriavà bị cô lập. Họ muốn phá vỡ sự cô lập này bằng việc tăng cường hiện diện ởIraq”. Nhưng khi làm vậy, Thổ Nhĩ Kỳ đã không lường trước được phản ứng củaIraqvà nước này đang rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan.
Đại biểu nhân dân
