Những năm 30 của thế kỷ trước, Ảrập Xêút phát hiện ra nhiều mỏ dầu lớn và điều này dần khiến vương quốc Sunni trở thành đối tác thương mại quan trọng của Mỹ. Quan hệ Mỹ-Ảrập Xêút khởi đầu mạnh mẽ vào những năm 1940, chủ yếu bắt nguồn từ vấn đề dầu mỏ và việc chia sẻ lợi ích chung trong khu vực. Sự hình thành mối quan hệ ngoại giao chính thức giúp Ảrập Xêút và Mỹ ngày càng siết chặt hợp tác, và nhất là giúpWashingtonbảo vệ các lợi ích tại Trung Đông.
Mỹ và Ảrập Xêút đã nhiều lần hợp tác trong các chiến dịch quân sự tại khu vực và các chiến dịch chống khủng bố. Ảrập Xêút cũng là một trong những đối tác mua vũ khí hàng đầu của Mỹ và là nước đầu tiên hỗ trợ quân lực cho chiến dịch không kích chống Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Syria của Mỹ hồi năm 2014.
Bên cạnh đó, hai nước này còn chia sẻ nhiều quan điểm chung về số phận của nhà lãnh đạo Syria Bashar al-Assad, sự ủng hộ dành cho Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi… Hơn thế nữa, việc Ảrập Xêút cương quyết giữ giá dầu thấp trong một thời gian dài cũng làm suy yếu đáng kể nền kinh tế của Nga và Iran, một nhân tố rất có lợi cho các mục tiêu mà Mỹ đang theo đuổi.
Liên minh giữa Mỹ và Ảrập Xêút còn có ý nghĩa địa chính trị quan trọng bởi quốc gia này là nhà sản xuất lớn và quan trọng nhất trong Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC), khối chiếm tới hơn 40% sản lượng dầu mỏ trên toàn thế giới. Quan hệ Ảrập Xêút và Mỹ có thể tóm gọn lại bằng cụm từ “cần có nhau”, bởi Ảrập Xêút rất quan trọng với Mỹ về mặt an ninh năng lượng, trong khi Ảrập Xêút cần Mỹ bảo đảm an ninh và vị thế khu vực.
... và tư tưởng đồng minh vị thế
Trên thực tế, các đồng minh của Mỹ là những nước cùngWashingtonchia sẻ các giá trị, chứ không đơn thuần chỉ là lợi ích. Với Ảrập Xêút, Mỹ chia sẻ lợi ích và các lo ngại về nhiều mối đe dọa, và rõ ràng cả hai nước trong nhiều năm qua đã phải đối mặt với nhiều nguy cơ và kẻ thù chung.
Tuy nhiên, các giá trị lại không phải là thứ mà Mỹ và Ảrập Xêút cùng chia sẻ. Kể từ sự kiện 11.9 và sự bành trướng của IS, Mỹ đã nhiều lần kêu gọi Ảrập Xêút hạn chế khuyến khích việc truyền bá các tư tưởng đạo Hồi có phần hà khắc và cực đoan. Bên cạnh đó, nhiều biến động đã diễn ra. Thỏa thuận hạt nhân mà các cường quốc ký vớiIran– kẻ thù không đội trời chung của Ảrập Xêút, một quốc gia theo dòng Hồi giáo Shiite đối địch với chế độ Sunni ởRiyadh– đã khiến Ảrập Xêút không hài lòng.Riyadhlo ngại rằng Mỹ sẽ quá nhượng bộ vớiIranvà nước Cộng hòa Hồi giáo này thậm chí lại càng có thuận lợi để tiếp tục theo đuổi mục tiêu bá quyền khu vực. Hơn thế nữa, xung đột ở Syria và nội chiến Yemen đã đẩy Ảrập Xêút và Iran vào một cuộc chiến tranh “mượn tay người” trầm trọng. Hai cường quốc khu vực này có thể sẽ tránh đối đầu trực diện, nhưng thay vào đó lại tăng cường hậu thuẫn các lực lượng ủy nhiệm, và căng thẳng từ đó ngày càng bị khoét sâu. Sự thù địch giữa hai cường quốc vùng Vịnh này có thể được hiểu sâu xa là sự đối đầu giữa dòng Hồi giáo Sunni và dòng Hồi giáo Shiite.
Với tiềm lực kinh tế và uy tín chính trị ngày càng lớn mạnh, và bộ máy cầm quyền mới, tìm cách khẳng định vị thế trong khu vực, song dường như Riyadh lại không biết cách thể hiện sức mạnh đúng chỗ. Điều này có thể nhìn thấy phần nào qua sự thể hiện thiếu hiệu quả trong chiến dịch không kích quy mô mà họ tiến hành tạiYemen. Việc Ảrập Xêút hành quyết Giáo sĩ Nimr al-Nimr, một nhân vật nổi bật của dòng Hồi giáo Shiite, vừa qua thậm chí còn bị coi là giọt nước làm tràn ly, và khiến người ta lo ngại về nguy cơ những nỗ lực kiềm chế Iran và giải quyết hai cuộc khủng hoảng kéo dài ở Syria và Yemen đi tới bờ vực phá sản.
Trong nhiều năm qua, Mỹ đã coi Ảrập Xêút là một “đồng minh” đáng tin cậy để đem lại hòa bình cho Trung Đông, nhưng đây, trên thực tế lại là một đồng minh ít tập trung vào nhân quyền và ổn định, một đồng minh chú trọng nhiều hơn tới an ninh năng lượng và vị thế. Mối liên kết lâu dài này đang rạn nứt khi Ảrập Xêút theo đuổi các mục tiêu của riêng mình, những mục tiêu thậm chí là có thể tác động tiêu cực tới bối cảnh một khu vực lúc nào cũng sẵn sàng tuôn trào căng thẳng này. Phải chăng, chính sự lạc nhịp này đang đẩy Mỹ và Ảrập Xêút ngày càng xa rời, và có lẽ mối quan hệ vẫn được tô vẽ là “đồng minh” này nên được gọi lại bằng một cái tên khác: đối tác thực dụng.
Năm 2010, Mỹ đã thông qua các hợp đồng cung cấp vũ khí trị giá lên tới hơn 86 tỷ USD cho Ảrập Xêút, gồm hạm đội máy bay chiến đấu F15, trực thăng chiến đấu Apache, tên lửa Patriot cùng nhiều vũ khí tối tân khác. Đổi lại, tính tới năm 2012, Ảrập Xêút vẫn là nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn thứ hai tới Mỹ.
Đại biểu nhân dân
