Yếu tố Triều Tiên

Nhật Bản đang nỗ lực tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh ba bên nói trên, dự kiến vào ngày 19.12 tới tại Thủ đô Tokyo. Tuy nhiên, giới chức xứ sở Phù tang cho rằng, khả năng hội nghị này khó theo đúng kế hoạch sau khi Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye tuyên bố có thể từ chức trước khi nhiệm kỳ của bà kết thúc vào tháng 2.2018 nếu Quốc hội có thể bảo đảm sự chuyển giao quyền lực êm thấm.

Từ năm 2008, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đã quay trở lại cơ chế Hội nghị Thượng đỉnh ba bên - một kênh trao đổi về các vấn đề khu vực, thúc đẩy hợp tác đa phương trong giải quyết các thách thức, và phát triển kinh tế. Tháng 5.2012, cơ chế trên tạm thời bị đình hoãn trong 3,5 năm do tình hình khu vực căng thẳng. Đến tháng 11 năm ngoái, nó mới được các lãnh đạo Bắc Kinh, Tokyo và Seoul nối lại.

Tuyên bố khẳng định tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh ba bên được giới chức từng nước đưa ra trong bối cảnh các cường quốc đang siết chặt các biện pháp trừng phạt Triều Tiên do các hoạt động phát triển hạt nhân và Mỹ - đồng minh lớn nhất của Hàn Quốc và Nhật Bản - có chính quyền mới. Theo các nhà phân tích, đây cũng chính là lý do và sẽ là trọng tâm bàn thảo của các nhà lãnh đạo Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, hướng tới mục tiêu chung là thống nhất lập trường hợp tác trong tình hình mới.

Tối 30.11, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (HĐBA LHQ) bỏ phiếu thông qua nghị quyết ban hành lệnh trừng phạt mới nhằm vào Triều Tiên liên quan đến vụ thử hạt nhân hôm 9.9. Các vụ thử hạt nhân đã bộc lộ hai thực tế. Thứ nhất, mặc dù Bắc Kinh không thể kiểm soát được “đồng minh” Bình Nhưỡng, nhưng việc đổ lỗi cho Trung Quốc về những hành động của Triều Tiên cũng không giúp ích được gì. Thứ hai, hệ thống tên lửa THAAD sẽ không thể bảo vệ được Hàn Quốc nếu nó nhằm mục đích đe dọa Trung Quốc và Nga.

Tất cả những phân tích trên dẫn tới tình trạng “nan giải về an ninh”. Ví dụ, nếu quốc gia A có ý định tăng cường an ninh bằng việc đầu tư mua sắm trang thiết bị vũ khí hiện đại, quốc gia B sẽ cảm thấy nghi ngờ và cũng quyết định tăng cường năng lực quân sự của mình. Một cuộc chạy đua vũ trang giữa hai quốc gia chắc chắn sẽ diễn ra và căng thẳng an ninh cũng tự động tăng lên.         

Là ba nước liên quan trực tiếp tới các diễn biến trên bán đảo Triều Tiên, Bắc Kinh, Seoul và Tokyo không thể đứng ngoài những diễn biến trên.

Nhân tố Trump

Trong khi đó, việc Mỹ có chính quyền mới sau khi ông Donald Trump đắc cử Tổng thống cũng là vấn đề khiến ba nước trên đặc biệt quan tâm. Tổng thống đương nhiệm Barack Obama, Tổng thống đắc cử Donald Trump đều coi Triều Tiên là mối đe dọa hàng đầu đối với an ninh quốc gia của Mỹ và chủ trương gia tăng áp lực buộc Bình Nhưỡng từ bỏ chương trình hạt nhân. Đáng chú ý nhất là trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã nhiều lần tuyên bố Nhật Bản và Hàn Quốc nên tiến tới sở hữu vũ khí hạt nhân để tự vệ, thay vì núp dưới “chiếc ô hạt nhân” của Mỹ. Như vậy, có thể hiểu là dưới thời chính quyền Mỹ mới, nếu Triều Tiên chế tạo thành công vũ khí hạt nhân cũng như phương tiện chuyên chở loại vũ khí hủy diệt này, Washington có thể “bật đèn xanh” cho một cuộc chạy đua hạt nhân tại khu vực Đông Á.

Đối ngoại luôn là xương sống của nước Mỹ. Trong suốt cuộc vận động tranh cử kéo dài hơn một năm qua, Donald Trump chỉ duy nhất có một lần diễn thuyết về chính sách đối ngoại vào tháng 4.2016. Theo ông, Mỹ phải cắt bớt trợ giúp với bên ngoài trong đó có cả các nước đồng minh. Bởi vậy với chiến thắng của tỉ phú bất động sản, các đồng minh của Mỹ ở châu Á chắc chắn không khỏi lo ngại về những cam kết bảo vệ của Washington trước mối đe dọa khó lường của Triều Tiên.

Mối lo ngại này đã được thể hiện rõ. Ngay sau khi có kết quả bầu cử ở Mỹ, Seoul đã nhanh chóng lên tiếng khẳng định, việc triển khai hệ thống lá chắn tên lửa THAAD tại Hàn Quốc nhằm đối phó với mối đe dọa từ Triều Tiên sẽ vẫn phải được tiến hành như dự định dưới thời chính quyền Trump. Lãnh đạo nhóm nghị sĩ thuộc đảng cầm quyền tại Hàn Quốc, ông Chung Jin-suk, nhấn mạnh “trong mọi trường hợp, liên minh quân sự Mỹ - Hàn không được lung lay vì đó là cơ sở cho sự thịnh vượng của Hàn Quốc”.

Tại Tokyo, một thành viên Chính phủ Nhật Bản còn lên tiếng trước khi có kết quả Donald Trump thắng cử, kêu gọi tổng thống tương lai của Mỹ hãy tuyên bố “bảo đảm thực hiện các cam kết của Mỹ đối với các đồng minh”.

Bắc Kinh đang muốn duy trì mối quan hệ ổn định với Washington nên Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhanh chóng gửi lời chúc mừng tới Tổng thống mới đắc cử của Mỹ một cách long trọng. Trong một thông điệp truyền trực tiếp trên truyền hình, ông Tập Cận Bình nói “rất coi trọng quan hệ Trung - Mỹ” và khẳng định mong muốn cùng ông Trump làm việc để “bảo vệ những nguyên tắc: Không xung đột, không đối đầu, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác hai bên cùng có lợi”.

Rõ ràng, việc Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản xúc tiến đối thoại thượng đỉnh ba bên vào thời điểm này là cần thiết với mỗi nước.

Đại biểu nhân dân