Hướng tới hiệp ước hòa bình
Trong chuyến công du ba ngày tới Nga vừa qua, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida và người đồng cấp nước chủ nhà Sergei Lavrov đều khẳng định, sự hợp tác giữa Nga và Nhật Bản đáp ứng lợi ích lâu dài của nhân dân hai nước. Đây là quan điểm đã được lãnh đạo hai nước - Tổng thống NgaVladimirPutin và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe - nhất trí trước đó. Hai Ngoại trưởng cũng bày tỏ quan tâm tới việc tiếp tục các cuộc đối thoại, trong đó có đối thoại cấp cao, đồng thời đề cập khả năng tiến hành cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Nhật trong năm nay bên lề Hội nghị thượng đỉnh các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) và Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á -Thái Bình Dương (APEC).
Ngoại trưởng Nhật Bản Kishida bày tỏ hy vọng hai bên sẽ tiếp tục trao đổi thẳng thắn quan điểm về quan hệ song phương, trong đó quan trọng nhất là việc ký kết hiệp ước hòa bình. Về vấn đề này, Ngoại trưởng Nga Lavrov thừa nhận giữa hai nước vẫn còn nhiều khác biệt, song sẽ nỗ lực tìm kiếm các giải pháp mà hai bên có thể chấp nhận. Hai bên nhất trí tiến hành vòng tham vấn tiếp theo ở cấp Thứ trưởng Ngoại giao về việc ký kết hiệp ước hòa bình vào ngày 8.10 tới tại Moscow.
Thăng trầm lịch sử
Trong lịch sử gần 7 thập kỷ qua, quan hệ giữa Nga và Nhật Bản vẫn “lạnh nhạt” và có lúc trở nên căng thẳng. Hai cường quốc vẫn chưa thể ký kết được hiệp định hòa bình vĩnh viễn kể từ khi Chiến tranh Thế giới thứ II kết thúc. Một trong những tồn tại chính là vấn đề tranh chấp chủ quyền đối với 4 đảo hiện do Nga kiểm soát và gọi là Nam Kuril, trong khi Nhật Bản gọi là Vùng Lãnh thổ phương Bắc. Cựu Thủ tướng Nhật Bản Yoshiro Mori từng đề xuất Chính phủ nên thu hồi ba đảo trong nhóm đảo này, để lại một đảo cho Nga nhằm giải quyết tranh chấp. Nhưng, đề xuất này khi đó đã bị Nội các Nhật Bản bác bỏ và Nga cũng từng tuyên bố không bao giờ từ bỏ chủ quyền với 4 đảo này.
Năm 2010, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã thực hiện chuyến thăm lần đầu tiên tới quần đảo Kuril và tuyên bố Nga sẽ tăng cường sự hiện diện quân đội tại đây, đẩy quan hệ song phương lên mức căng thẳng mới. Năm 2013, quan hệ hai nước lại “nổi sóng” quanh sự kiện 2 máy bay chiến đấu của Nga xuất hiện tại khu vực tranh chấp và phía Nhật Bản cũng điều máy bay đến ngăn chặn. Tuy nhiên sau đó, Thủ tướng Abe và Tổng thống Putin đã có những động thái tích cực và khôn ngoan để không đẩy căng thẳng giữa hai nước leo thang. Hai nhà lãnh đạo đã nhất trí đẩy nhanh tiến trình đàm phán nhằm tìm kiếm giải pháp có thể chấp nhận được cho cả hai nước liên quan đến hiệp ước hòa bình.
Lợi ích tương lai
Trong chuyến thăm Nga vừa qua của Ngoại trưởng Kishida, hai bên đang cố gắng tạm gác lại những tranh chấp lãnh thổ - lãnh hải, không để bất đồng quá khứ ảnh hưởng tới hiện tại và tương lai. Với Nhật Bản,Tokyođang đối mặt với nguy cơ thiếu năng lượng sau thảm họa kép động đất - sóng thần năm 2011, khiến nước này buộc phải đóng cửa nhiều nhà máy điện hạt nhân. Việc Chính phủ khởi động trở lại các nhà máy này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của người dân vì lý do an toàn. Trở thành một khách hàng ưu tiên củaMoscowtrên thị trường khí đốt sẽ góp phần giải bài toán năng lượng của Tokyo.
Về phần mình, Nga hiện đang có sự chuyển đổi ngoạn mục trong ngành năng lượng với mục tiêu dầu sẽ được dẫn trực tiếp sang châu Á qua đường ống Đông Siberia - Thái Bình Dương. Chiến lược của Nga là không chỉ tập trung vào thị trường châu Âu, hiện nước này có kế hoạch tăng gấp đôi khối lượng dầu mỏ và khí đốt xuất khẩu sang khu vực châu Á trong vòng 20 năm tới.
Điều này sẽ tạo cơ hội tốt cho Nhật Bản, quốc gia đã và đang phải nhập một lượng lớn các nhiên liệu hóa thạch để thay thế cho toàn bộ ngành năng lượng hạt nhân của nước này, vốn bị ngưng trệ sau thảm họa động đất sóng thần phá hủy nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Theo thống kê, Nhật Bản hiện là nước tiêu thụ khí tự nhiên hóa lỏng nhiều thứ 3 thế giới. Hiện nay, lượng khí đốt mà Nhật Bản nhập khẩu từ Nga chiếm khoảng 1/10 tổng lượng khí hóa lỏng tự nhiên nhập khẩu.
Thêm vào đó, thúc đẩy mối quan hệ hợp tác cùng có lợi với Nga cũng là một cách để Nhật Bản củng cố vị thế tại châu Á - Thái Bình Dương và khu vực Đông Bắc Á khi đối thủ Trung Quốc trong đánh giá của Tokyo đang ngày càng trở nên khó chịu.
Cải thiện mối quan hệ với Nhật Bản là để phục vụ chủ trương “hướng Đông” của Nga, đồng thời thực hiện chính sách cân bằng quan hệ với các nước lớn. Nhật Bản hiện là đồng minh hàng đầu của Mỹ và là đối thủ số một của Trung Quốc tại châu Á cả trên phương diện kinh tế cũng như ở góc độ chính trị - lịch sử. Một cái bắt tay chặt hơn với nền kinh tế lớn thứ ba thế giới trong bối cảnh quan hệ với phương Tây tồi tệ nhất kể khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, đánh dấu bằng các lệnh trừng phạt đáp trả lẫn nhau liên quan cuộc khủng hoảng tại Ukraine, giúp Nga không bị phụ thuộc vào Trung Quốc, trong khi có cú hích nhẹ vào Mỹ - đồng minh chiến lược của Tokyo tại Đông Bắc Á.
Người đại biểu nhân dân
