Tình hình chính trị nội bộ hiện nay của nước Mỹ (đồng minh lớn của Nhật Bản) cộng với đại dịch Covid-19 đang tạo ra thách thức lớn cho chính sách đối ngoại của Nhật Bản.

Sự suy giảm vị thế chính trị của Mỹ vốn không phải là hiện tượng mới nhưng xu hướng này trở nên rõ rệt dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong bối cảnh đó, đối với Nhật Bản, Mỹ trở nên bớt tin cậy hơn ở cả phương diện đối tác song phương lẫn đa phương.

Ngoại giao ninja ứng phó với ngoại giao chiến binh

Chính sách đối ngoại của Nhật Bản đã chuyển hướng từ chỗ tập trung vào quan hệ với Mỹ sang cách tiếp cận chủ động hơn, linh hoạt hơn, và yên lặng hơn. Cách tiếp cận này có thể gọi là “ngoại giao ninja (nhẫn giả)”, đối lập với phong cách ngoại giao “chiến binh” của Trung Quốc hay phong cách “cao bồi” của Mỹ.

Ngoại giao ninja duy trì mức lộ diện thấp nhưng vẫn không ngừng hoạt động, cố gắng tạo ra kết quả thông qua một chiến lược rộng lớn hơn với sự tham gia của nhiều nhân tố khác. Cụ thể ở đây, các nhân tố đó gồm các bộ của chính quyền Nhật, khu vực tư nhân của nước này, các quốc gia khác, và các tổ chức quốc tế. Áp dụng biểu tượng văn hóa ninja của Nhật có thể chưa phản ánh đầy đủ hết chiến lược đối ngoại của một quốc gia nhưng khái niệm ninja vẫn phản ánh súc tích các khía cạnh chính của chiến lược này.

Nhật Bản đang giảm dần sự phụ thuộc quá nhiều vào quan hệ với Mỹ. Nhật Bản đã ký các thỏa thuận hợp tác an ninh và kinh tế mới với các nước khác bao gồm Australia, Ấn Độ, Canada, và Philippines cũng như các thỏa thuận tập thể với NATO và Liên minh châu Âu (EU). Nhật cũng đầu tư vào các tổ chức quốc tế như ASEAN, Ngân hàng Phát triển châu Á, và APEC.

Tất nhiên các quan hệ đối tác mới này chưa thể thay thế cho chiều sâu của hợp tác Mỹ-Nhật trong các mảng kinh tế, an ninh, và công nghệ.

Nhật không thể lựa chọn giữa liên minh với Mỹ, lấy lòng Trung Quốc, hay theo đuổi chính sách cường quốc hạng trung. Thay vào đó, Nhật phải vận dụng cả ba cách tiếp cận – điều này đòi hỏi sự khéo léo và đôi khi cả việc phủ nhận. Tokyo sẽ vừa phải đẩy mạnh chiến lược ngoại giao 2 mũi nhọn để ủng hộ thế đứng của Mỹ trên thế giới, vừa phải đa dạng hóa các mối quan hệ và ảnh hưởng quốc tế của mình.

Khi chính quyền Tổng thống Mỹ Trump ưu tiên các chính sách bảo hộ, có người sẽ nghĩ rằng cách tiếp cận “trở lại với châu Á” có thể giành được ưu thế ở Tokyo. Nhưng mặc dù Bắc Kinh đang thúc đẩy khái niệm “châu Á dành cho người châu Á”, giới lập pháp Tokyo lại hoài nghi các đối tác Trung Quốc sẽ dành đủ chỗ cho các lợi ích của Nhật Bản.

Các yêu sách thái quá và hành vi cưỡng ép mà Trung Quốc thực hiện ở Biển Đông và biển Hoa Đông, rồi cách hành xử mang tính bắt nạt của Trung Quốc đối với Australia cũng như cách nước này xử lý vấn đề Hong Kong đã tiếp tục đẩy Nhật Bản tới chỗ lựa chọn cách tiếp cận tổng hợp nói trên. Cách tiếp cận này hướng tới nhiều khu vực trên thế giới để mở rộng quan hệ đối tác và làm giảm đà tiến ngoại giao của Trung Quốc, trong khi vẫn thúc đẩy mối quan hệ ổn định và hiệu quả với Trung Quốc.

VOV.VN