Ngoại trưởng Mike Pompeo đã xuống sân bay Ben Gourion gần Tel Aviv với khẩu trang y tế in hình cờ Mỹ trước khi lên đường tới Jerusalem, nơi ông có cuộc làm việc với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và đối tác chính trong liên minh cầm quyền Israel - ông Benny Gantz, người đồng thời giữ cương vị Bộ trưởng Quốc phòng.

Ủng hộ Chính phủ mới và kế hoạch sáp nhập Bờ Tây

Sau 17 tháng bế tắc chính trị với 3 cuộc bầu cử lập pháp không ngã ngũ, Chính phủ liên hiệp giữa ông Netanyahu và ông Gantz chính thức tuyên thệ nhậm chức trong ngày hôm nay 14.5 (giờ địa phương), trước Knesset (Nghị viện Israel) tại Jerusalem. Chuyến thăm của ông Pompeo đúng vào thời điểm này, không nằm ngoài mục đích thể hiện sự ủng hộ của Mỹ đối với chính phủ mới.

Ngoài việc thể hiện sự ủng hộ với chính phủ mới của Israel, chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ lần này được dư luận quan tâm bởi liên quan đến kế hoạch thúc đẩy sáp nhập một số khu vực Bờ Tây của Thủ tướng Netanyahu, điều mà ông Netaynua đã tuyên bố như một lời hứa khi tranh cử. Theo đó, Israel sẽ sáp nhập thung lũng Jordan và hơn 130 khu định cư ở Bờ Tây.

Kế hoạch này đã vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ phía Palestine. Một thành viên cấp cao của Tổ chức Giải phóng Palestine Wasel Abu Yousef  cho biết: “Bước đi này của Israel trái với tất cả các luật và quy tắc quốc tế, vi phạm các nghị quyết của Đại hội đồng, đặc biệt là Nghị quyết 2334 của Liên Hợp Quốc”. Không chỉ vấp phải sự phản đối của Palestine, kế hoạch sáp nhập của Israel cũng bị chỉ trích gay gắt của gần như toàn bộ cộng đồng quốc tế, bao gồm các đồng minh châu Âu của Mỹ và các đối tác Ảrập quan trọng.

Tuy nhiên, ngay trước chuyến thăm, Mỹ đã trấn an Israel về sự ủng hộ vô điều kiện của nước này khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nhấn mạnh, đây là quyền quyết định của riêng Israel. “Chúng tôi vui mừng vì chính phủ mới của Israel được thành lập sau thời gian dài bế tắc. Về vấn đề sáp nhập Bờ Tây, Israel là phía cuối cùng đưa ra quyết định. Đó là quyền quyết định của Israel và chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ với Israel về vấn đề này”, Ngoại trưởng Pompeo nhấn mạnh.

Có điều, đó chắc chắn không phải vấn đề của nội bộ Israel mà còn là vấn đề nội bộ của nước Mỹ trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump chỉ còn chưa đầy 6 tháng để thúc đẩy chiến dịch tái cử trong cuộc bầu cử Tổng thống tháng 11 tới. Các giáo hội Tin lành ở Mỹ, lực lượng ủng hộ phe Cộng hòa có ảnh hưởng rất lớn trên chính trường Mỹ, kiên quyết bảo vệ kế hoạch “Đại Do Thái” và chắc chắn sẽ trông chờ vào sự ủng hộ của Mỹ với những bước đi liên quan đến việc sáp nhập khu Bờ Tây.

Cam kết trong vấn đề Iran

Vấn đề Iran cũng là chủ đề được thảo luận kỹ giữa ông Netanyahu và Ngoại trưởng Mỹ. Israel đã bày tỏ quan ngại về các hoạt động phát triển hạt nhân của Iran cũng như việc Tehran phổ biến các loại vũ khí nguy hiểm, trong đó có các đầu đạn dẫn đường chính xác (PGMs) cho các lực lượng ủy nhiệm như các tay súng Shiite ở Syria và Hezbollah ở Lebanon.

Các phương tiện truyền thông cho biết Israel đã tiến hành 5 vụ không kích nhằm vào các tài sản và lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Syria trong vòng hai tuần qua. Trong cuộc gặp lần này, ông Netanyahu đã hối thúc Ngoại trưởng Mỹ thể hiện sự ủng hộ hoàn toàn đối với quyền của Israel trong việc bảo vệ công dân nước này khỏi các phương tiện quân sự và bác bỏ bất kỳ thỏa thuận quốc tế nào cho phép Iran hay các nhóm ủy nhiệm hoạt động ở Syria.

Cho đến nay, Israel coi vụ không kích tiêu diệt Tướng Soleimani của Iran là một cú huých cho chính sách của Mỹ bởi vì nó khôi phục sự đe dọa sử dụng vũ lực. Tuy nhiên, hiện các quan chức Israel vẫn chưa rõ chính quyền của ông Donald Trump có sẵn sàng tấn công Iran trong tương lai để đáp trả các vụ tấn công của nước này nhằm vào Mỹ hay các lợi ích của Mỹ ở khu vực hay không. Hiện cũng vẫn chưa rõ Mỹ sẽ đáp trả các vi phạm của Iran như thế nào đối với các “ranh giới đỏ” do Mỹ và Israel vạch ra liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran.

Trong chuyến thăm, ông Pompeo đã cho thấy, chính sách gây áp lực tối đa của Mỹ đối với Iran sẽ tiếp tục được thực hiện và việc tìm kiếm các đối tác quốc tế để kiềm chế Iran vẫn là ưu tiên đối với cả Mỹ và Israel.

Mối quan tâm Trung Quốc

Chuyến thăm của người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ không chỉ nhằm thể hiện cam kết của Mỹ, mà còn để “nhắc nhở” Israel về một số mối quan ngại của Washington, đặc biệt là dự án hợp tác giữa Israel và Trung Quốc trong việc vận hành nhà máy khử mặn nước biển lớn nhất thế giới.

Trước đó, kênh truyền hình Channel 13 News của Israel đưa tin, Mỹ đã yêu cầu Israel đánh giá lại việc cho Công ty Hutchison (công ty con của Tập đoàn đa quốc gia Hutchison Asia Group trụ sở tại Hong Kong (Trung Quốc) dự đấu thầu. Công ty Hutchison đã tiến đến vòng xét duyệt cuối cùng trong dự án nói trên.

Dự án xây dựng nhà máy biến nước biển thành nước ngọt lớn nhất thế giới nằm ở vùng duyên hải Palmahim, phía Nam Israel. Tổ hợp có tên gọi Sorek 2, có khả năng lọc ra 200 triệu mét khối nước ngọt mỗi năm, nâng tổng công suất các nhà máy lọc nước biển thành nước ngọt của Israel lên 786 triệu mét khối, tương ứng khoảng 85% nhu cầu nội địa. Dự án có tổng kinh phí 1,5 tỷ USD và người thắng thầu sẽ nắm quyền vận hành nhà máy trong 25 năm.

Galia Lavi, nghiên cứu sinh tiến sĩ chuyên ngành nghiên cứu Đông Á tại Đại học Tel Aviv nhận định, Mỹ rất lo ngại về các bước đi mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc thông qua khoản đầu tư lớn vào hạ tầng chiến lược và xem đây là đe dọa đối với an ninh quốc gia của Mỹ. Israel là một trong những nước đi đầu trong các công nghệ tiên tiến nhất thế giới và Mỹ lo ngại việc Trung Quốc tiếp cận Israel không nằm ngoài ý đồ thống trị thị trường công nghệ trong tương lai. 

Ông Alexander Kushner, nguyên là người đứng đầu Cơ quan Quản lý nguồn nước của Israel cũng chia sẻ quan điểm trên. Ông cho biết tại thời điểm đương chức, các phái đoàn Trung Quốc đã tiếp cận Israel để học hỏi về công nghệ khử mặn nước biển. “Người Trung Quốc vẫn ở đó, săn lùng công nghệ. Tôi biết họ đang đi khắp thế giới, trong tay nắm đầy tiền và tìm cách sở hữu bất kỳ công nghệ nào mà tin rằng Trung Quốc sẽ cần đến trong tương lai”, ông Kushner chia sẻ.

Trung Quốc đang tham gia các dự án xây dựng cảng ở Ashdod và Haifa, cũng như xây dựng tuyến đường sắt ở Israel. Đây là lý do năm ngoái Mỹ yêu cầu Israel thành lập ủy ban đặc biệt để điều tra về đầu tư nước ngoài, với hy vọng sẽ giảm sự can dự của Trung Quốc trong nền kinh tế Israel.

Bên cạnh đó, một lý do khác khiến Mỹ đặc biệt lo ngại, đó là nhà máy Sorek 2 nằm sát căn cứ không quân Palmahime, nơi có quân Mỹ đồn trú. Nó cũng không quá xa Trung tâm Nghiên cứu hạt nhân Nahal Sorek. Năm ngoái, Tổng cục trưởng Tổng cục An ninh Quốc phòng Israel Nir Ben-Moshe đã gửi thư tới Bộ Tài chính và Bộ Năng lượng, phản đối mạnh mẽ quyết định cho phép Hutchison tham gia bỏ thầu. Nhưng cuối cùng Hutchison vẫn được chọn.

Năm 2015, gói thầu xây dựng cảng Haifa rơi vào tay Trung Quốc khiến Mỹ “vô cùng phật ý”. Trong bối cảnh Sorek 2 vẫn chưa được ký kết, Washington chắc chắn sẽ sử dụng các đòn bẩy để tác động đến Israel.

daibieunhandan.vn