Hãng thông tấn Ria Novosti dẫn thông báo từ điện Kremlin cho biết, sắc lệnh của ông Putin dỡ bỏ lệnh cấm trung chuyển qua lãnh thổ Nga, gồm cả bằng đường hàng không; các hoạt động xuất khẩu từ lãnh thổ Nga tới nước Cộng hòa Hồi giáo Iran; chuyển giao cho Iran bên ngoài lãnh thổ Nga qua đường biển hoặc đường hàng không hệ thống tên lửa phòng không S-300.
Phát biểu trước báo giới, ngày 13/4, phát ngôn viên của Tổng thống Nga Dmitry Peskov đã xác nhận thông tin trên và cho biết thêm, điều thứ 2 trong sắc lệnh này cho biết, việc dỡ bỏ lệnh cấm bán cho Iran hệ thống tên lửa phòng không S-300 sẽ có hiệu lực ngay kể từ ngày ký.
Trong một tuyên bố cùng ngày, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov khẳng định, lệnh cấm cung cấp tên lửa S-300 cho Iran do phía Nga đưa ra đã không còn cần thiết do những tiến triển đạt được trong vòng đàm phán hạt nhân giữa Iran và nhóm P5+1 (gồm: Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc, Mỹ và Đức), diễn ra tại Lausanne (Thụy Sĩ) ngày 2/4. Ông Lavrov cho biết, trong vòng đàm phán này, nhóm P5+1 đã thu được những “tiến bộ đáng kể” trong việc giải quyết những tranh cãi xung quanh chương trình hạt nhân của Iran. “Bản thỏa thuận khung mang tính chính trị - văn kiện mở đường cho thỏa thuận hạt nhân cuối cùng này sau khi được các bên thông qua đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao… Chúng tôi tin tưởng rằng, trong giai đoạn này, việc áp dụng hình thức cấm vận tương tự từ phía Moscow là không cần thiết” – ông Lavrov nói, đồng thời lưu ý thêm rằng Iran hiện đang cần tới một hệ thống phòng không hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh môi trường căng thẳng đang leo thang tại các nước láng giềng và những diễn biến quân sự nhanh chóng tại Yemen trong vài tuần trở lại đây.
Quan chức ngoại giao Nga nêu rõ, S-300 là một hệ thống tên lửa phòng không chỉ đơn thuần mang tính phòng thủ về mặt bản chất. Thiết bị này không được chế tạo phục vụ cho các cuộc tấn công và chính vì thế, sẽ không đe dọa an ninh của bất kỳ quốc gia nào trong khu vực, gồm cả Israel.
Ngày 13/4, Bộ trưởng Quốc phòng Iran Hossein Dehghan đã lên tiếng hoan nghênh quyết định của Nga sẽ giúp thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa Moscow và Tehran, đồng thời góp phần mang lại sự ổn định cho khu vực.
Tuy nhiên, trái với những lập luận trên, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, ngày 13/4 đã bày tỏ mối quan ngại tới người đồng cấp Nga Sergei Lavrov về quyết định mới nhất của Moscow nhằm gỡ bỏ lệnh cấm bán hệ thống tên lửa phòng không S-300 cho Tehran. Ông Kerry cho rằng, quyết định này cùng với động thái của Nga khởi động thỏa thuận đổi dầu lấy lương thực thể hiện rằng Moscow đang muốn giành lợi thế một khi các biện pháp trừng phạt Tehran được dỡ bỏ.
Trong một diễn biến không nằm ngoài dự đoán, ngày 13/4, Bộ trưởng Tình báo Israel Yuval Steinitz đã ra tuyên bố chỉ trích quyết định mới nhất của Nga liên quan tới việc gỡ bỏ lệnh cấm bán tên lửa S-300 cho Iran. Tuyên bố của ông Steinitz cho rằng, quyết định trên là kết quả trực tiếp từ những quyền lợi mà Iran đang nhận được từ bản thỏa thuận hạt nhân và là một bằng chứng cho thấy sự tăng trưởng của nền kinh tế Iran – vốn được hưởng lợi từ việc gỡ bỏ các lệnh trừng phạt chống lại nước này sẽ được phục vụ cho các mục tiêu vũ trang, thay vì mang lại lợi ích cho người dân nước này.
Theo một hợp đồng được ký kết vào năm 2007, Nga có nghĩa vụ cung cấp choIran5 tổ hợp tên lửa phòng thủ S-300 trị giá 800 triệu USD. Tuy nhiên, tới năm 2010, bản hợp đồng này đã bị đình trệ sau khi Liên hợp quốc áp đặt các lệnh trừng phạt liên quan tới chương trình hạt nhân củaIran. Sau đó, Iran đã đệ đơn kiện Công ty xuất khẩu vũ khí Rosoboroexport của Nga phải bồi thường cho nước này gần 4 tỷ USD lên Tòa án trọng tài Geneva và trong vài năm qua, câu hỏi về việc “liệu Nga có cung cấp tên lửa S-300 cho Iran hay không” vẫn còn để ngỏ.
Sau nhiều năm đàm phán, đến tháng 2/2015, Nga đã nêu đề xuất mở cơ hội để Iran có thể mua hệ thống tên lửa chống tên lửa đạn đạo Antey-2500 mới nhất của Nga, thay vì hệ thống S-300. Tuy nhiên, vào thời điểm đó phíaIranchỉ đáp lại rằng “sẽ cân nhắc” đề xuất trên củaMoscow. Chính vì thế, việc Tổng thống Nga ký sắc lệnh dỡ bỏ lệnh cấm bán cho Iran hệ thống tên lửa phòng không S-300 sẽ mở ra cơ sở pháp lý để hai bên có thể giải quyết những bế tắc trong nhiều năm qua liên quan tới vấn đề này./.
ĐCSVN
