Chiến thuật ngắn hạn
Mỹ và Iran đã cắt đứt quan hệ ngoại giao vào năm 1980 sau khi lực lượng kháng chiến Iran bắt giữ 52 con tin tại Đại sứ quán Mỹ ở Tehran trong cuộc Cách mạng Hồi giáo tháng 11.1979. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Obama đã làm mọi cách để thuyết phục thế giới về sự nguy hiểm của chương trình hạt nhân màIran- quốc gia bị Mỹ xếp vào “Trục ma quỷ” theo đuổi. Chính quyền Obama đã nhiều lần cáo buộcTehranvi phạm các cam kết quốc tế và liên tục gia tăng trừng phạt nhằm gây sức ép vớiIran. Nhưng suốt một tháng nay, Bộ Ngoại giao Mỹ không ngừng bảo vệ Iran trước các thông tin cho rằng quốc gia Hồi giáo này gần như đã vi phạm các điều khoản trong thỏa thuận sơ bộ mà Iran đã ký với Nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) tháng 11.2013.
Washington cũng phủ nhận những cáo buộc về việc Iran vi phạm lệnh trừng phạt của LHQ cũng như các thông tin cho rằng Tehran đang bí mật triển khai trái phép công nghệ hạt nhân. Chính quyền Obama cho biết họ đã nắm được các thông tin liên quan, song những hành động củaIrankhông vi phạm thỏa thuận sơ bộ, cụ thể là Kế hoạch Hành động chung (JPOA) được ký tháng 11.2013 và từng được gia hạn 3 lần. Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Anthony Blinken cho biết,Iranđã đáp ứng đầy đủ các nghĩa vụ theo thỏa thuận hạt nhân sơ bộ với Nhóm P5+1. Bà Marie Harf, cố vấn của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tại các cuộc đàm phán với Iran, viết trên trang Twitter cá nhân rằng Mỹ không bảo vệ Iran mà chỉ muốn bảo vệ JPOA, và đó là hai việc hoàn toàn khác biệt.
Một quan chức cấp cao Mỹ đề nghị giấu tên cho rằng, việc Mỹ bảo vệIrantrước các cáo buộc vi phạm thỏa thuận là điều khá “kỳ cục”. “Một điều rõ ràng là Mỹ không bảo vệIran, mà là thỏa thuận với quốc gia này”. Nếu những cáo buộc Iran vi phạm JPOA là xác thực, Tổng thống Obama sẽ gặp nhiều trở ngại hơn trong việc kêu gọi Quốc hội Mỹ, hiện do phe Cộng hòa kiểm soát, hoàn tất một hiệp ước lâu dài nhằm dỡ bỏ lệnh trừng phạt Iran để đổi lấy việc quốc gia Hồi giáo này hạn chế chương trình hạt nhân. Washington cho biết, báo cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đưa ra tuần trước đã khẳng định Iran hoàn toàn tuân thủ JPOA, cụ thể là tính tới cuối tháng 6 vừa qua, LEU của Iran không gia tăng về số lượng so với ba tháng trước đó.
Tuy nhiên, chuyên gia David Albright cho rằng Tehran có thể đáp ứng các yêu cầu của IAEA bằng cách chuyển đổi một số lượng nhất định LEU sang một dạng nguyên liệu có thể dễ dàng chuyển đổi trở lại như ban đầu, và điều này trên thực tế đã vi phạm thỏa thuận. Theo ôngAlbright,Washingtonđã “chuẩn bị để diễn giải lại thỏa thuận một cách hợp pháp” nhằm bào chữa cho các hành động củaIran. Cùng quan điểm, cựu Phó giám đốc IAEA Olli Heinonen cho rằng, bất kỳ sự nhượng bộ nào đối với việc tuân thủ các điều khoản đã được thống nhất trước đây sẽ càng tạo cớ để rút ngắn thời gian đình chỉ chương trình hạt nhân Iran và hủy hoại uy tín của thỏa thuận. Tuy nhiên, giới chức Mỹ phủ nhận những chỉ trích này, và khẳng địnhIranđã làm đúng những gì được yêu cầu.
... vì mục tiêu dài hạn
Đây không phải là lần đầu tiênWashingtonlên tiếng bảo vệIran. Khi IAEA thông báo Iran bắt đầu đưa urani vào một máy ly tâm hiện đại hồi năm ngoái, hành động được cho là vi phạm thỏa thuận năm 2013, các nhà đàm phán Mỹ đã khẳng định đây chỉ là sơ suất nhỏ của phía Iran và họ đã nhanh chóng ngừng hoạt động này. Một nhóm chuyên gia LHQ chịu trách nhiệm giám sát việc tuân thủ lệnh trừng phạt của HĐBA từng nhiều lần bày tỏ nghi ngờ về việc Iran mua các thiết bị liên quan đến các hoạt động hạt nhân có yếu tố quân sự. Tuy nhiên, trong báo cáo thường niên công bố hồi tháng 4 vừa qua, các chuyên gia này cho biết họ không hề nhận được bất kỳ cảnh báo chính thức nào từ phía các nước thành viên về việc Iran vi phạm lệnh cấm, đồng thời cho rằng nguyên nhân sâu xa của việc này có thể là bởi các nước đang tìm cách tránh tạo ra các nguy cơ gây đổ vỡ đàm phán hạt nhân.
Bộ Ngoại giao Mỹ phủ nhận thông tin cho rằng Washington đang giấu giếm các thông tin về việc Iran vi phạm lệnh cấm, và nhấn mạnh ngay cả trong trường hợp các cáo buộc là có cơ sở thì hành động của Iran cũng không hề vi phạm thỏa thuận. Lý giải về lập trường mới này, giới quan sát nhận xét chính quyền Obama đang tìm cách bảo vệ thỏa thuận bằng mọi giá khi nhiệm kỳ hai đang dần khép lại. Để hoàn tất thỏa thuận cuối cùng với Iran, Nhà Trắng phải thuyết phục Quốc hội và dư luận Mỹ rằng các hoạt động hạt nhân của Iran hiện nay là hoàn toàn minh bạch và vì mục đích hòa bình. Thỏa thuận này sẽ đánh dấu sự kết thúc cuộc đối đầu kéo dài giữa Mỹ và Iran, mở đường cho sự hợp tác giữa hai bên để tìm kiếm giải pháp cho các cuộc xung đột ở khu vực và nhất là cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Chỉ cách tiếp cận khôn ngoan mới giúp Mỹ có thể sát cánh với “kẻ thù” trong nỗ lực chung nhằm đánh bại IS
Người đại biểu nhân dân
