Trong cuộc bầu cử Nghị viện Catalonia vừa qua, Liên minh chính ủng hộ độc lập Together for Yes, với lực lượng chủ chốt là đảng Hội tụ và Dân chủ xứ Catalonia (CDC), giành được 62 ghế và nhóm cánh tả CUP giành được 10 ghế. Kết quả này giúp Liên minh chiếm đa số tuyệt đối trong cơ quan lập pháp Catalonia gồm 135 ghế, đánh bật đảng Nhân dân (PP) cầm quyền. Trước đó, các đảng này cam kết sẽ bằng mọi giá giành chiến thắng để tạo tiền đề cho việc tuyên bố ly khai khỏi Tây Ban Nha, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của Madrid.
Ngay sau khi kết quả bầu cử được công bố, ứng cử viên hàng đầu của liên minh Together for Yes trong cuộc bầu cử Nghị viện Tây Ban Nha, Raul Romeva đã lên tiếng đòi Chính quyền Madrid đàm phán về việc Catalonia ly khai, đồng thời cảnh báo việc vùng này tách khỏi Tây Ban Nha và tuyên bố độc lập là điều không thể tránh khỏi. Ông Romeva nói: “Nếu Chính phủ Trung ương không tỏ ý sẵn sàng đàm phán, chúng tôi vẫn sẽ đơn phương tuyên bố độc lập choCatalonia vì đó là trách nhiệm và nghĩa vụ của chúng tôi”.
Tiến trình dai dẳng
Catalonia, vốn là vùng đất giữa Tây Ban Nha và Pháp, đã thuộc về Tây Ban Nha kể từ sau cuộc xâm lăng vào năm 1.500 trước Công nguyên. Với ngôn ngữ và văn hóa riêng, từ lâu Catalonia đã nuôi ý định tách thành nhà nước độc lập. Năm 2006, Catalonia từng có bước đi nhằm giành được quyền tự trị nhiều hơn khi đòi Chính quyền Madrid công nhận vùng này là một “quốc gia”. Tuy nhiên, năm 2010, Tòa án Hiến pháp Tây Ban Nha đã ra phán quyết bác đòi hỏi này, khiến những tiếng nói đòi độc lập càng bùng lên mạnh mẽ.
Chủ trương ly khai càng được thôi thúc mạnh mẽ khi Catalonia phải hứng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng từ cuộc suy thoái kinh tế kéo dài, mà nguyên nhân một phần là do những quyết sách kinh tế thiếu đúng đắn của Chính quyền Trung ương Tây Ban Nha. Người dân vùng Catalonia cảm thấy bất công khi những gì họ được nhận không tương xứng với tiền thuế đóng góp. Họ cũng phải chia sẻ gánh nợ do hoạt động yếu kém của Tây Ban Nha trong khi lại đóng góp nhiều nhất cho ngân sách trung ương.
Cuối năm 2014, vùng Catalonia từng lên kế hoạch tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý chính thức về nguyện vọng độc lập của người dân. Tuy nhiên, do vấp phải sự phản đối quyết liệt từ Chính phủ Tây Ban Nha và đặc biệt là phán quyết của Tòa án Hiến pháp Tây Ban Nha yêu cầu phải đình chỉ kế hoạch này, người đứng đầu vùng Catalonia đã buộc phải chuyển cuộc trưng cầu dân ý thành một cuộc thăm dò ý kiến không mang tính bắt buộc. Kết quả cho thấy, hơn 80% trong số 2,2 triệu người tham gia bỏ phiếu đã đồng ý để Catalonia tách khỏi Tây Ban Nha. Đây chính là cơ sở để ông Artur Mas tiếp tục theo đuổi tham vọng ly khai.
Nỗi lo của Madrid và Brussels
Catalonia là một trong những vùng phát triển nhất của Tây Ban Nha, tạo ra 20% GDP, 25% kim ngạch xuất khẩu và đóng góp tới 1/5 nguồn thu của cả nước. Về mặt hệ thống, Catalonia rất quan trọng với nền kinh tế Tây Ban Nha. Để mất một vùng đất có vị trí chiến lược và có đóng góp quan trọng như vậy chắc chắn là điều Madrid không mong muốn.
Chính vì vậy, trước lập trường cứng rắn của lãnh đạo vùng Catalonia, Chính quyền Tây Ban Nha đã phát đi nhiều tín hiệu “xuống thang”. Ngoại trưởng Tây Ban Nha Jose Manuel tuyên bố sẵn sàng mở các cuộc đàm phán về sửa đổi Hiến pháp, trao thêm quyền về tài chính cho vùng Catalonia. Ông Margallo cũng thừa nhận hệ thống phân bổ ngân sách hiện hành chưa “công bằng” đối với những vùng như Catalonia. Cải cách Hiến pháp là nhằm điều chỉnh những bất cập, trao lại cho địa phương quyền sử dụng một số loại tiền thuế đánh vào các mặt hàng rượu, thuốc lá, trong khi thuế doanh nghiệp và thuế giá trị gia tăng vẫn nộp lại cho Chính quyền trung ương.
Không chỉ có những nhân vật ở Madrid lo lắng, kết quả bầu cử lập pháp bất ngờ ở Catalonia cũng khiến châu Âu đứng ngồi không yên. Trước Catalonia, hơn 4 triệu cử tri Scotland cũng từng bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập. Mặc dù kết quả 55,42% cử tri nước này ủng hộ việc ở lại Liên hiệp Vương quốc Anh có thể khiến Thủ tướng David Cameron thở phào nhẹ nhõm, nhưng rõ ràng mầm mống ly khai ở các nước châu Âu vẫn đang hiện hữu, từ đảo Corsica ở Pháp, các khu vực công nghiệp phát triển phía Bắc Italy đến vùng Flander và Wallonia ở Bỉ, đảo Faeroe ở Đan Mạch…
Chỉ cần một vùng đất nào đó ly khai thành công, lập tức có thể tạo thành hiệu ứng domino, xé rào ra khỏi Liên minh châu Âu (EU) để tìm lợi ích riêng. Đáng lo ngại hơn, xu hướng ly khai thắng thế, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh và sự thịnh vượng chung của EU. Vì vậy, số phận xứ Catalonia không chỉ là bài toán khó cho xứ sở Bò tót mà còn là mối quan ngại của cả châu Âu trong bối cảnh Lục địa già đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề.
Với dân số 7,5 triệu người và là nền kinh tế năng động bên bờ Địa Trung Hải, Catalonia, có tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hơn 300 tỷ USD. Nếu đứng riêng một mình, kinh tế Catalonia xếp hạng 34 thế giới, cao hơn cả Hong Kong (Trung Quốc) hay Bồ Đào Nha. Với thu nhập bình quân đầu người khoảng 35.000USD/năm, thu nhập của người Catalonia được đánh giá là cao hơn cả thu nhập của người dân Hàn Quốc hay Italy.
Người đại biểu nhân dân
