Ý tưởng trên lý thuyết 

Cho đến nay, các nỗ lực ngoại giao dường như cũng chưa đem lại nhiều triển vọng. Được Nga vàIranhậu thuẫn, chế độ của Tổng thống đương nhiệm Bashar al-Assad lạc quan có thể chiến thắng và lo sợ tiến trình đàm phán sẽ chỉ khích lệ lực lượng chống đối. Trong khi đó, phe đối lập Syria mâu thuẫn và chia rẽ.

Một kịch bản được các bên tính đến là, thiết lập một nhà nước liên bang với 3 vùng tự trị trong một Syria thống nhất, gồm khu vực phía Bắc là khu tự trị của người Kurd; khu vực phía Nam với Thủ đô Damascus của người Alawite, người Cơ đốc giáo, người Druze; và khu vực miền Trung sẽ là của người Sunni. Mỗi bang có nghị viện và chính quyền riêng.

Về mặt lý thuyết, việc liên bang hóaSyrialà khả thi bởi 3 khu vực trên có sự khác biệt tương đối cả về mặt dân tộc và địa lý. Hơn nữa, trong lịch sử,Syriacũng đã từng trải qua những giai đoạn phân chia tương tự. Hồi những năm 20 của thế kỷ trước, Pháp đã chia Syria thành nhiều khu vực với quyền tự trị riêng cho vùng Damascus, vùng Aleppo, khu tự trị cho người Alawite và khu tự trị cho người Druze. Tuy nhiên, tình hình hiện nay đã khác nhiều so với gần một thế kỷ trước. Vì vậy, từ ý tưởng tới hiện thực là cả một vấn đề.

Với phe của Chính phủ, ý tưởng này sẽ chấp nhận được nếu chế độ liên bang vẫn bảo đảm chiếc ghế của ông Assad, cũng như có thể nhận được sự đồng thuận từ hai cường quốc chủ chốt là Mỹ và Nga. Tuy nhiên, điểm mấu chốt của kịch bản liên bang hóa này là liệu các bên có chấp nhận hay không và sẽ thực hiện như thế nào?    

Các tác nhân bên ngoài

Trong kịch bản liên bang hóa với sự phân chia thành 3 vùng như trên, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là quốc gia phản đối kịch liệt nhất. Việc để hình thành một bang tự trị của người Kurd ở Syria chưa bao giờ nằm trong tính toán chiến lược của Thổ Nhĩ Kỳ vì một khu vực tự trị như vậy sẽ kéo người Kurd ở miền Nam nước này gần hơn với người Kurd ở Syria. Cộng đồng này sẽ có động lực đòiAnkaracũng phải công nhận quyền tự trị hoặc có xu hướng muốn cùng với người KurdSyriathành lập một quốc gia riêng của người Kurd. Việc hình thành một khu vực tự trị của người Kurd ở Syria với chính quyền và nghị viện riêng, thậm chí cả quân đội riêng (Peshmerga), cùng với sự tiến triển của tình hình khu vực, có thể làm cho mong muốn hình thành một nhà nước riêng của người Kurd ở Syria (cùng người Kurd ở Iraq, người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ) càng mạnh mẽ hơn. Đây là điều mà các nước trong khu vực như Thổ Nhĩ Kỳ và cả Ảrập Xêút không dễ dàng chấp nhận.     

Trong kịch bản này, Nga không thiệt hại nhiều về lợi ích chiến lược ởSyria.Moscow dường như cũng ủng hộ một khu vực tự trị cho người Kurd ởSyriavà chính điều này đã làm cho quan hệ Nga - Thổ trở nên xấu đi trong thời gian qua. Những hậu quả có thể kéo theo của kịch bản này đối với những tranh chấp, xung đột ở khu vực hiện vẫn đang được Nga xem xét, phân tích cụ thể hơn. Do đó,Moscowchưa thể hiện công khai quan điểm ủng hộ kịch bản này đến mức độ nào. 

Một vấn đề khác cần xét đến là liệu khu vực tự trị của người Sunni có hợp tác với chính quyền trung ương ở Damascus hay không. Nguy cơ ở đây là một khi được quyền tự trị, khu vực của người Sunni cũng sẽ từng bước thiết lập cơ sở để tiến tới hình thành nhà nước riêng. Ảrập Xêút ủng hộ khu vực tự trị người Sunni ởSyria, tuy nhiên Iran và Iraq sẽ phản đối một khu vực tự trị như vậy. Chính quyền ông al-Assad lo ngại rằng Ảrập Xêút, Mỹ và phương Tây sẽ hậu thuẫn cho khu vực tự trị của người Sunni một khi Syria được liên bang hóa và điều đó sẽ làm chính quyền Damascus có thể không còn kiểm soát được khu vực này nữa.     

Nhìn chung, kịch bản liên bang hóa Syria nằm trong tính toán của Mỹ và Nga và được xem là có lợi cho cả hai cường quốc này trong các tính toán địa chiến lược ở Trung Đông, cũng như trong cuộc chiến chống khủng bố. Tuy nhiên, điều này có thể không phù hợp với lợi ích của các quốc gia bậc trung ở khu vực là Thổ Nhĩ Kỳ, ẢrậpXêút,Iran. Do đó, nếu Nga và Mỹ quyết tâm theo đuổi và ủng hộ kịch bản này với sự bảo đảm quyền lực cho chế độ của ông al-Assad, Syria có thể được chia tách và trở thành quốc gia liên bang, song những mâu thuẫn cơ bản vẫn không được giải quyết sẽ tiếp tục tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với an ninh của Syria và sự ổn định của khu vực Trung Đông.

Đại biểu nhân dân