Năm 2015, nước Mỹ nhiều lần chứng kiến các vụ bạo lực súng đạn. Liên tiếp các vụ xả súng gây thương vong lớn khiến người dân - vốn đang sống trong nỗi lo sợ về khủng bố - thêm hoang mang, lo ngại, đồng thời làm bùng lên các cuộc tranh luận trong giới lập pháp về luật kiểm soát súng đạn.
Theo trang mạng chuyên theo dõi các vụ xả súng “shootingtracker.com”, trong năm 2015, tại Mỹ đã xảy ra hơn 350 vụ xả súng lớn tại 220 địa điểm, cướp đi sinh mạng của hơn 460 người và làm hơn 1.300 người bị thương. Như vậy, trung bình mỗi ngày có ít nhất một vụ xả súng diễn ra ở Mỹ. Dân số Mỹ hiện ở mức khoảng 315 triệu người, song có tới hơn 310 triệu khẩu súng đang được lưu hành nhưng không được kiểm soát. Các vụ xả súng liên tiếp tại Mỹ trong năm qua khiến dư luận tiếp tục đặt câu hỏi về vai trò và trách nhiệm của giới chức và các nhà lập pháp Mỹ trong việc kiểm soát súng đạn.
Các chuyên gia phân tích cho rằng, súng đạn được coi là một phần của lịch sử và “văn hóa” Mỹ - đất nước của những người nhập cư, khai hoang những vùng đất mới. Tuy nhiên, nước Mỹ đã thay đổi rất nhiều trong hơn 200 năm qua và quyền sở hữu súng đạn đã và đang đi cùng tội ác. Việc dễ dàng sở hữu vũ khí cá nhân tại Mỹ khiến súng đạn trở thành phương tiện phạm tội của những phần tử cực đoan. Vụ thảm sát ở thành phốSan Bernardinođầu tháng 12 năm ngoái là hệ quả mới nhất của tình trạng trên.
Quyết định đơn phương?
Trước thực tế này, Tổng thống Obama đã chính thức công bố quy định mới nhằm thắt chặt kiểm soát súng đạn, đồng thời kêu gọi nước Mỹ thức tỉnh trước tình trạng bạo lực súng đạn đã cướp đi hàng chục nghìn sinh mạng người dân nước này mỗi năm.
Quy định mới có một số điểm đáng chú ý như yêu cầu kiểm tra nhân thân bắt buộc đối với người mua súng; tăng cường hệ thống kiểm tra lý lịch người mua súng, yêu cầu giấy phép bắt buộc đối với tất cả những người bán súng, mở rộng việc điều trị tâm lý, thông báo công khai các trường hợp mắc bệnh tâm thần, nghiên cứu các công nghệ bảo đảm an toàn khi sử dụng súng...
Bảo vệ các quyết định hành pháp mới của mình, Tổng thống Obama nhấn mạnh, hành động của ông không nhằm “tước đi quyền sử dụng súng của mọi người”, điều được pháp luật nhiều bang của Mỹ công nhận. Thay vào đó, việc kiểm soát súng đạn giống như cách Mỹ áp dụng các điều kiện để hạn chế thương vong do tai nạn giao thông hay dùng vân tay để bảo đảm an ninh cho máy tính, điện thoại.
Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ, ông Obama đã đơn phương ra quyết định mà không thông qua Quốc hội, điều được dự báo sẽ châm ngòi cho một cuộc tranh cãi dai dẳng dẫn đến các động thái pháp lý. Phe Cộng hòa ngay lập tức đã lên tiếng cáo buộc ông Obama đã vượt quá quyền hạn. Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan cho rằng, Tổng thống sẽ không có được sự ủng hộ của Quốc hội nếu các nghị sĩ Mỹ không biết chi tiết về kế hoạch kiểm soát súng đạn của chính quyền.
Tỷ phú Donal Trump, ứng cử viên dẫn đầu của đảng Cộng hòa, chỉ trích kế hoạch của chính quyền là một bước trong lộ trình không cho phép mua bán súng. Trong khi đó, ứng cử viên nặng ký nhất của đảng Dân chủ Hillary Clinton mặc dù ủng hộ quyết định của Tổng thống Obama nhưng cảnh báo rằng bất kỳ biện pháp hành chính nào cũng có thể dẫn đến tác động xấu đối với sự cải tổ toàn diện trong đảng Dân chủ hiện nay.
Ảnh hưởng của các nhóm vận động hành lang
Không dễ dàng để giới lập pháp Mỹ tìm được tiếng nói chung trong vấn đề kiểm soát súng đạn do ảnh hưởng của các nhóm lợi ích trong ngành công nghiệp này ở Mỹ vẫn rất lớn. Với doanh thu bán súng đạn lên tới khoảng 3,5 tỷ USD/năm, các nhóm này khó có thể ủng hộ cho dự luật kiểm soát súng đạn. Kinh doanh vũ khí đang là một trong những ngành mang lại lợi nhuận khổng lồ và đây chính là lý do khiến các nhóm vận động hành lang ra sức lôi kéo lá phiếu của các nghị sĩ để bảo vệ lợi ích nhóm của họ.
Trên thực tế, ngay sau vụ thảm sát tại trường tiểu học ở bang Connecticut năm 2012 cướp đi sinh mạng của 26 người, trong đó có 20 trẻ em, chính quyền của Tổng thống Barack Obama đã đề xuất dự luật cải cách cơ chế buôn bán và sở hữu súng đạn - căn nguyên dẫn tới việc liên tục xảy ra các vụ xả súng giết người vô tội ở Mỹ. Tuy nhiên, bất chấp các nỗ lực của Nhà Trắng, Quốc hội Mỹ hiện vẫn chưa thông qua được dự luật về vấn đề này. Nhà lãnh đạo Mỹ cho rằng đây là thất vọng lớn nhất trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông từ năm 2009 tới nay.
Trong bối cảnh các vụ bạo lực súng đạn tại Mỹ có xu hướng gia tăng, Tổng thống Obama đã nhận được ít nhiều sự ủng hộ. Lần đầu tiên kể từ năm 1920, tờ New York Times của Mỹ số ra ngày 5.12.2015 đã đăng trên trang nhất bài xã luận với nội dung kêu gọi kiểm soát súng đạn. Bài viết chỉ trích giới lập pháp chưa có giải pháp cứng rắn nhằm hạn chế tình trạng buôn bán và sở hữu súng đạn, đồng thời kêu gọi nhà chức trách mạnh tay hơn trong vấn đề này. Động thái trên của tờ báo nổi tiếng nước Mỹ đã phần nào cho thấy tính cấp bách của một cơ chế cứng rắn hơn để ngăn chặn các hành vi bạo lực súng đạn.
Tuy nhiên, lợi ích luôn là vấn đề được đặt lên hàng đầu tại một nước Mỹ sòng phẳng và chính quyền Obama đang dấn thân vào một thử thách mới.
Đại biểu nhân dân
