Trang web Wikileaks mới đây công bố tài liệu cho thấy Chính phủ Mỹ đã do thám các quan chức và các công ty lớn của Nhật Bản. Tài liệu mà WikiLeaks rò rỉ gồm 5 báo cáo của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA), 4 trong số này được đánh dấu “tối mật”, đáng chú ý là một danh sách của NSA nhắm đến 35 mục tiêu, trong đó có Văn phòng Nội các, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ), Bộ Tài chính và Thương mại, bộ phận khí đốt tự nhiên tại Công ty Mitsubishi và bộ phận dầu khí của Công ty Mitsui… Thủ tướng Shinzo Abe không trực tiếp nằm trong tầm ngắm của NSA nhưng nhiều thành viên và quan chức cấp cao trong nội các Nhật Bản bị theo dõi, trong đó có Bộ trưởng Thương mại Yoichi Miyazawa, Thống đốc BoJ Haruhiko Kuroda, và một số lãnh đạo các tập đoàn lớn của Nhật Bản. Việc theo dõi này kéo dài ít nhất 8 năm.
Theo WikiLeaks, Mỹ bắt đầu theo dõi đồng minh Nhật Bản từ năm 2006 khi ông Abe lần đầu được bổ nhiệm vào ghế Thủ tướng. “Tai mắt” của NSA xem trộm nội dung thư từ trao đổi của các bộ hay các cơ quan nhà nước, thậm chí cả những trao đổi thông tin nội bộ của Nhật Bản trên những hồ sơ nhạy cảm như lập trường của Tokyo về Vòng đàm phán Doha hay các dự án phát triển công nghệ tiên tiến của Nhật Bản, chính sách của nội các Abe về vấn đề khí hậu, năng lượng hạt nhân…
Phản ứng trước sự cố này, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga tuyên bố sẽ không bình luận và nếu thực sự có nghe lén thì đây sẽ là một điều cực kỳ đáng tiếc bởi Mỹ và Nhật Bản là đồng minh.
Thời điểm được chọn lựa
Nhật Bản không phải là đồng minh đầu tiên và duy nhất bị Mỹ theo dõi. Wikileaks trước đó đã từng công bố nhiều hồ sơ cho thấy Mỹ lắp đặt các thiết bị do thám tại Đức, Pháp và Brazil, tất cả đều là đồng minh của Washington. Nhưng lần này, hành động nghe lén Nhật Bản của Mỹ có phần khó hiểu vì cho đến nay, lập trường của Tokyo và Washington trên các diễn đàn quốc tế hầu như không khác gì nhau. Chưa hết, yếu tố gây sốc nhất có lẽ là việc Mỹ đã chia sẻ một phần thông tin mà NSA thu thập được cho các đối tác tình báo phương Tây gồm Australia, Canada, Anh và New Zealand - nhóm được mệnh danh là “Five Eyes” (Năm con mắt). Phóng viên của tờ Le Figaro (Pháp) dí dỏm bình luận: “Ta chỉ bị người thân phản bội”.
Thông tin Mỹ nghe lén Nhật Bản và chia sẻ bí mật trong nhóm Five Eyes mà cựu chuyên gia phân tích của CIA Edward Snowden đưa ra khiếnTokyokhá lúng túng. Lâu nay, Nhật Bản luôn là đồng minh chiến lược quan trọng nhất của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương, hai nước thường xuyên tham vấn nhau về quốc phòng, kinh tế và thương mại. Điều trớ trêu là Washington bị cáo buộc nghe lén Tokyo trong bối cảnh Thủ tướng Abe đang thuyết phục Thượng viện nhanh chóng thông qua dự luật an ninh sửa đổi nhằm cho phép lực lượng phòng vệ Nhật Bản can thiệp khi một đồng minh bị tấn công - một động thái được Mỹ hoan nghênh nhưng bị dư luận trong nước phản đối. Giới quan sát cho rằng WikiLeaks đã chọn (đúng) thời điểm để tiết lộ vụ nghe lén này. Thời điểm đó, tại Hawaii (Mỹ), các nhà thương thuyết Mỹ và Nhật Bản đang cùng với 10 nước khác đàm phán về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Thông tin được tung ra, theo “Le Figaro”, có lẽ đã dội gáo nước lạnh vào các nhà đàm phán của hai nền kinh tế lớn nhất trong TPP, vào lúc mà cuộc đàm phán đang đến hồi cực kỳ tế nhị.
Là những đồng minh lâu năm và đối tác quan trọng trong những vấn đề quốc tế, lẽ tất nhiên Nhật Bản sẽ có phản ứng thận trọng đối với những cáo buộc trên. Về phầnMỹ,Washingtonmột lần nữa phải ứng phó với những rắc rối mới trước đồng minh thân cận. Dư luận lo ngại nếu không được giải quyết khéo léo, nạn nhân đầu tiên của vụ bê bối này rất có thể sẽ là sự ngưng trệ của TPP, một thỏa thuận mà chính quyền Tổng thống Obama đặt nhiều kỳ vọng.
Người đại biểu nhân dân
