Mặc dù kết quả cuộc trưng cầu dân ý chỉ có ý nghĩa tham khảo và trên thực tế, Chính phủ Hà Lan, hiện là nước duy nhất trong khối chưa phê chuẩn Hiệp định này, không bị bắt buộc phải tuân theo ý kiến của cử tri, nhưng cuộc trưng cầu dân ý cho thấy khá nhiều vấn đề đang đặt ra cho châu Âu, vốn đang tiến hành cuộc Chiến tranh Lạnh với Nga trong khi hàng nghìn người đã chết trong cuộc nội chiến ở Ukraine để bảo vệ Hiệp ước liên kết ấy. Thái độ bất mãn của người dân Hà Lan đang khiến cho việcBrusselstìm cách kéoKievvề phía mình trở nên khó khăn hơn. Theo kết quả trưng cầu dân ý, chỉ 32% cử tri Hà Lan đi bầu và 60% trong số đó khẳng định không muốn Ukraine gia nhập EU. Đây là kết quả đã được dự đoán, bởi theo báo chí Hà Lan thì hầu hết số người đi bỏ phiếu là những người chống lại Hiệp định cũng như đã sẵn có thái độ chống đối EU. Một cuộc thăm dò sơ bộ cho thấy, 20% trong số 16 triệu dân Hà Lan (chiếm 3% dân số châu Âu) luôn duy trì quan điểm chống EU và không ủng hộ Ukraine. Tuy nhiên, tỷ lệ này còn thấp hơn tỷ lệ các nghị sĩ có tư tưởng tương tự trong Quốc hội Hà Lan. Ngay cả trong Nghị viện châu Âu, số nghị sĩ có quan điểm bài châu Âu cũng lên tới hơn 20%.
Vấn đề không nằm trong kết quả cuộc trưng cầu dân ý chỉ mang tính tham khảo này, mà ở chỗ, các cơ chế dân chủ của châu Âu hoàn toàn có thể bị tê liệt bởi một nhóm thiểu số. Bởi nếu như Chính phủ Hà Lan phớt lờ, không tôn trọng ý kiến của dân chúng thì bản thân Chính phủ sẽ phải đối mặt với những chỉ trích dữ dội trong nước. Nhưng nếu như Chính phủ Hà Lan thực hiện theo kết quả trưng cầu dân ý thì làm mất đi sự thống nhất trong quan điểm của EU đối với những vấn đề đang diễn ra ở châu Âu. Đó chính là điều khiến các nhà lãnh đạo châu Âu lo lắng. Thủ tướng Đức Angela Merkel tuyên bố: “Chúng ta đã vượt qua được nhiều thời khắc khó khăn và chúng ta cũng sẽ vượt qua được thời khắc này”. Thủ tướng Anh David Cameron, người đang vướng vào bê bối trốn thuế trong vụ Tài liệu Panama nói rằng, ông “hy vọng” kết quả này không ảnh hưởng đến cuộc trưng cầu dân ý vào tháng 6 tới, liên quan đến việc nước Anh sẽ quyết định ra đi hay ở lại EU. Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Donald Tusk thì tỏ ra bình tĩnh khi nói rằng, sẵn sàng chờ đợi bất kỳ quyết định nào mà Chính phủ Hà Lan đưa ra trong thời gian tới.
Nhìn lại những năm qua, có thể thấy Hiệp định Liên kết EU -Ukrainechính là nguồn cơn của những rắc rối lớn nhất liên quan đến địa-chính trị ở châu Âu. Cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovich, nhân vật thân Nga từng từ chối ký Hiệp định này, đã bị loại bỏ trong những cuộc biểu tình trên quảng trưởng Maidan năm 2014. Sau những biến động ấy, Nga sáp nhập Crimea; một phần phía ĐôngUkrainerơi vào nội chiến khi các lực lượng thân Nga tuyên bố ly khai. Một cuộc cấm vận đối với nước Nga đã đóng mọi cánh cửa đối thoại về hợp tác kinh tế, thương mại, văn hóa và quân sự, điều khiến cả EU và Nga thiệt hại nhiều mặt. Và có lẽ mắc kẹt trong mớ bòng bong đó, người dân Hà Lan vẫn không thể quên được 300 công dân của họ đã thiệt mạng khi chuyến bay MH17 bị bắn hạ trên bầu trời Ukraine.
Cuộc trưng cầu dân ý cho thấy, vai trò và ảnh hưởng ngày càng lớn của các phong trào dân túy trong đời sống chính trị châu Âu và sự mong manh của Hiệp định liên kết mà nhiều người cho rằng Ukraine chưa xứng kỳ vọng để được gia nhập EU. Tuy nhiên, để EU tránh rơi vào các tình huống bẽ bàng như thế này, để không phải chứng kiến thêm Hà Lan thứ hai, thứ ba phản bội châu Âu, điều hoàn toàn có thể trở nên thường xuyên hơn trong tương lai, câu trả lời chính là các chính trị gia EU phải giúp cho công dân của mình thấy được sự tự hào về lý do tồn tại của khối. Lấy lại niềm tin về EU chính là chìa khóa để người dân EU trở nên bao dung và rộng lượng hơn trong tiến trình mở rộng.
Đại biểu nhân dân
