Mở màn bằng vấn đề Biển Đông

Không nằm ngoài dự đoán, những căng thẳng trên Biển Đông thời gian qua tiếp tục là chủ đề nóng tại Đối thoại Mỹ - Trung lần này. Nhưng điều bất ngờ ở chỗ, chủ đề khá nhạy cảm này lại được đề cập đầu tiên, trước cả những vấn đề “dễ chịu” hơn về kinh tế.

Phát biểu khai mạc tại Thủ đô Bắc Kinh, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khẳng định: “Trung Quốc và Mỹ cần tăng cường tin tưởng lẫn nhau” và “một số vấn đề tranh chấp không thể giải quyết vào thời điểm hiện tại”, nhưng hai bên nên có thái độ “đóng góp tích cực” đối với những vấn đề này. “Cả khu vực Thái Bình Dương rộng lớn nên là nơi dành cho hợp tác, chứ không phải để đối đầu”, ông Tập lưu ý.

Về phần mình, Ngoại trưởng John Kerry đáp lời: “Chúng ta tìm kiếm giải pháp hòa bình cho tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và phản đối bất kỳ quốc gia nào giải quyết tranh chấp bằng hành động đơn phương”.

Đối thoại Chiến lược và Kinh tế Mỹ - Trung Quốc diễn ra ngay sau Đối thoại Shangri-La tại Singapore hồi cuối tuần trước, nơi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã cảnh báo Trung Quốc sẽ tạo ra “Vạn Lý Trường Thành” tự cô lập chính nước này nếu Bắc Kinh tiếp tục bành trướng quân sự ở Biển Đông. Mỹ và các quốc gia khác sẽ có “hành động” nếu Trung Quốc xây đảo nhân tạo ở bãi cạn Scarborough, ông Carter tuyên bố, dù chưa nêu cụ thể là hành động gì.

Những vấn đề kinh tế thực chất

Tuy nhiên, ngoài những căng thẳng có thể có trong vấn đề Biển Đông, các chuyên gia cho rằng, Đối thoại năm nay sẽ có một màu sắc khác, thực dụng hơn, bởi đây sẽ là lần đối thoại cuối cùng giữa hai bên dưới triều đại của Tổng thống Barack Obama. Chính quyền Obama sẽ tìm cách thúc đẩy các cuộc đối thoại đi vào những đề tài thực chất, có thể mang lại những thỏa thuận thực sự thay vì những chủ đề nhạy cảm gây tranh cãi và không đi đến đâu. Trong bài phát biểu khai mạc hôm 6.6, Chủ tịch Tập Cận Bình cũng nhấn mạnh, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cần thiết lập “sự tin tưởng chiến lược và cơ bản”. “Không có gì phải ngại ngần về những khác biệt, đó sẽ là chìa khóa để không áp đặt thái độ thù địch đối với những khác biệt”.

Vấn đề tỷ giá hối đoái, vốn là đề tài bị chỉ trích truyền thống của Trung Quốc, theo đó, Mỹ luôn cho rằng Trung Quốc duy trì đồng nội tệ ở mức thấp hơn giá trị thực để tăng khả năng cạnh tranh thương mại, đã không được “lĩnh xướng” trong màn đối thoại lần này. Thay vào đó, trọng tâm của cuộc đối thoại được tập trung vào tình trạng dư thừa thép và nhôm của Trung Quốc. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Jacob Lew đã hối thúc Trung Quốc cắt giảm sản lượng thép dư thừa mà ông cảnh báo là đang tác động tiêu cực đến thương mại toàn cầu. Ông Lew nhấn mạnh việc thực thi các chính sách nhằm giảm đáng kể sản lượng trong một loạt ngành đang bị dư thừa, trong đó có thép và nhôm, mang tính quyết định đối với sự vận hành ổn định của các thị trường quốc tế. Về phần mình, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết hành động để giảm bớt tình trạng dư thừa, song không công bố bất kỳ sáng kiến mới nào.

Việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) có quyết định tăng lãi suất cơ bản trong thời gian ngắn sắp tới hay không cũng là chủ đề được Trung Quốc đặc biệt quan tâm. Tháng 5 vừa qua, đồng nhân dân tệ mất giá 1,6% so với đồng USD. Nhiều chuyên gia lo ngại nếu trong tháng 6 hoặc tháng 7 năm nay FED tăng lãi suất, kinh tế Trung Quốc sẽ suy thoái và sức ép dòng vốn lưu động sẽ trầm trọng hơn. Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trung Quốc Chu Quang Diệu cho biết, phía Trung Quốc coi trọng cao độ việc điều tiết kinh tế vĩ mô giữa Trung Quốc và Mỹ, bao gồm chính sách hối đoái. Ông nhấn mạnh, cần phải kiên trì ngăn ngừa sự phá giá tiền tệ mang tính cạnh tranh mà G20 đã xác định, đây là nhận thức chung của tất cả các nước thành viên G20. Hơn nữa, cần phải tăng cường thảo luận và trao đổi chính sách thị trường hối đoái.

Đại biểu nhân dân