Bước đột phá

Tại cuộc họp với các nhà lãnh đạo của 28 nước thành viên EU, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu đã phác thảo những đề xuất nhằm dàn xếp cuộc thương lượng về giải quyết người tị nạn Syria bị mắc kẹt ở biên giới của Hy Lạp. Theo đề xuất này, Ankara đề nghị EU nhanh chóng giải ngân khoản tiền trị giá 3 tỷ euro (tương đương 3,3 tỷ USD) đã hứa cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ, theo thỏa thuận giữa hai bên về hợp tác chung trong giải quyết khủng hoảng nhập cư, được ký kết từ tháng 11.2015; đồng thời, yêu cầu EU tăng gấp đôi khoản tiền hỗ trợ Thổ Nhĩ Kỳ từ nay đến năm 2018. Bên cạnh đó,Ankaracòn đề nghị các nước châu Âu hỗ trợ kỹ thuật trong việc ngăn dòng người tị nạn. Đổi lại, Thổ Nhĩ Kỳ đồng ý tiếp nhận người nhập cư bị trục xuất khỏi Hy Lạp, trên nguyên tắc một người được nhận vào thì một người ra.

Thủ tướng Đức Angela Merkel cho rằng, thỏa thuận EU - Thổ Nhĩ Kỳ là bước đột phá trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho cuộc khủng hoảng nhập cư ở châu Âu, trong bối cảnh các nước thành viên đang chia rẽ sâu sắc trong cách đối phó dòng người di cư ồ ạt tràn vào châu lục. Tuy nhiên, bà Merkel cũng cho rằng, cần thêm thời gian để các nước EU nhất trí về những điều khoản chi tiết. Các nhà lãnh đạo EU sẽ hoàn tất thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ tại hội nghị thượng đỉnh EU sắp tới, dự kiến diễn ra ngày 17 - 18.3.

Thủ tướng Anh David Cameron tuyên bố, sẽ ủng hộ các đề xuất của Thổ Nhĩ Kỳ; đồng thời nhấn mạnh, các nước cần làm nhiều hơn để hỗ trợ Thổ Nhĩ Kỳ giải quyết cuộc khủng hoảng, trong bối cảnh nước này phải tiếp nhận hàng nghìn người nhập cư không chỉ đến từ Syria mà cả những người bị trục xuất khỏi Hy Lạp. Trước đó, London thông báo, Hải quân Hoàng gia Anh sẽ triển khai tàu đổ bộ RFA Mounts Bay tham gia sứ mệnh của NATO trên biển Aegean, nhằm giúp chặn dòng người nhập cư tị nạn trái phép vượt biển vào châu Âu, cũng như ngăn chặn hoạt động buôn người trái phép trên vùng biển này. Động thái trên được đưa ra trong bối cảnhAnkarabị chỉ trích là vi phạm nhân quyền khi áp dụng biện pháp bạo lực để ngăn người nhập cư vào Thổ Nhĩ Kỳ.

Giải pháp tình thế

Những đề xuất và cam kết của Thổ Nhĩ Kỳ trong thỏa thuận mới không khác nhiều so với thỏa thuận màAnkarađã ký trước đó với EU hồi tháng 11.2015 về nỗ lực chung trong giải quyết khủng hoảng nhập cư. Cuộc gặp thượng đỉnh giữa các nhà lãnh đạo của 28 nước thành viên EU và Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutogiu vừa qua là dịp để hai bên chốt lại tất cả các cam kết để bắt tay ngay vào thực hiện.

Tuy nhiên, một số ý kiến chỉ trích, EU đang lệ thuộc vào Ankara để giải quyết khủng hoảng nhập cư. Canh bạc của EU trong việc đạt thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ được cho là nhiều rủi ro, vì chưa có gì bảo đảm thỏa thuận này đủ để giúp EU ngăn dòng người nhập cư tràn vào châu Âu. Trong khi đó, khoản tiền hỗ trợ của EU dành cho Thổ Nhĩ Kỳ có thể bị lãng phí. Ý kiến khác cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ đang lợi dụng cuộc khủng hoảng nhập cư để tăng sức ép lên EU nhằm đẩy nhanh quá trình xin gia nhập liên minh này. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ đã bác bỏ cáo buộc này.

Trước cuộc họp Thượng đỉnh, châu Âu thông báo sẽ huy động NATO để tuần tra và kiểm soát các vùng biển ngoại vi của EU, đặc biệt là vùng biển giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm ngăn dòng người tị nạn tràn vào châu Âu. Tuy nhiên, trong bất kỳ trường hợp nào, châu Âu vẫn cần đến Thổ Nhĩ Kỳ. Hiện, Thổ Nhĩ Kỳ đang cấp chỗ ở tạm trú cho gần 4 triệu người tị nạn Syria. Nếu Ankara buông lỏng kiểm soát số người tị nạn này, thì ngay lập tức những người này sẽ tìm cách sang những nước châu Âu khác. Do đó, EU và Thổ Nhĩ Kỳ cần hợp tác chặt chẽ để đối phó với cuộc khủng hoảng di cư, bởi mỗi bên đều thấy lợi ích của mình trong quan hệ này.

Thỏa thuận giữa EU - Thổ Nhĩ Kỳ chỉ được xem là giải pháp tình thế nhằm giải tỏa phần nào sức ép từ khủng hoảng nhập cư tồi tệ ở châu Âu. Về lâu dài, châu Âu vẫn cần tích cực tìm cách tiếp cận mới nhằm giải quyết căn cơ nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng, thông qua các giải pháp chính trị và ngoại giao.

Đại biểu nhân dân