Thánh chiến đến từ châu Âu
Kể từ khi IS kêu gọi các tín đồ Hồi giáo đến với vương quốc thánh chiến của tổ chức này một năm trước, số lượng các tay súng nước ngoài - chủ yếu từ các nước phương Tây - trong hàng ngũ thánh chiến đã không ngừng tăng lên. Theo thống kê của Liên Hợp Quốc, trong vòng 9 tháng (tính đến tháng 4.2015), mức tăng là 71%. Trong khi dó, số liệu do Điều phối viên chống khủng bố của Liên minh châu Âu (EU) Gilles de Kerchove công bố cuối tháng 3 vừa qua cho biết hiện có khoảng 5.000 công dân châu Âu đang tham gia hoạt động thánh chiến tại Trung Đông. Số liệu tổng quát hơn của Trung tâm Nghiên cứu cực đoan hóa quốc tế có trụ sở tại London (Anh) đưa ra con số “khủng” đã có 20.000 tay súng nước ngoài đầu quân cho IS tại Syria và Iraq tính đến tháng 1.2015.
Một trong những quan ngại lớn nhất của Chính phủ các nước châu Âu là sau một thời gian chiến đấu ở Trung Đông, những tay súng phương Tây trở về nước và gieo rắc tư tưởng thánh chiến với chính người thân, bạn bè, thực hiện các vụ tấn công giữa lòng châu Âu. Trong một báo cáo mới đây, cơ quan phản gián của Anh M15 cảnh báo nhiều công dân nước này đã được đào tạo các kỹ năng khủng bố và hơn một nửa trong số 700 đối tượng tới Syria đã trở về nước.
Thực tế này bắt nguồn một phần từ xu thế bất hợp tác giữa các nước trong chia sẻ thông tin tình báo. Camino Mortera-Martinez, chuyên gia Trung tâm Cải cách châu Âu, nhận định các hệ thống chia sẻ thông tin đã tồn tại từ rất lâu nhưng trên thực tế không phát huy hiệu quả vì các nước có xu hướng găm giữ thông tin. Chẳng hạn, M15 không sẵn sàng cung cấp thông tin tình báo choRomaniavì lo ngại rò rỉ các thông tin quốc gia tuyệt mật khác. Đơn cử là hệ thống chia sẻ thông tin hành khách các chuyến bay quốc tế giữa các hãng hàng không được thiết lập từ năm 2011 nhưng không được các nước hào hứng vì lo ngại rò rỉ các dữ liệu cá nhân. Mặc dù có tới 15/28 nước thành viên EU đã phê chuẩn hệ thống chia sẻ dữ liệu, tương tự mô hình hợp tác giữa Mỹ, Canada và Australia, Nghị viện châu Âu vẫn khẳng định rằng các quy định của pháp luật về bảo vệ dữ liệu cần phải được từng nước thành viên phê chuẩn trước khi áp dụng trên phạm vi toàn châu lục.
Đối phó một cách cực đoan
Trước thực tế đáng lo ngại này, chính phủ các nước châu Âu vội vã tìm kiếm các biện pháp ứng phó có xu hướng cực đoan, kéo theo những quan ngại về quyền tự do công dân. Từ tháng 2 đến nay, Pháp đã tịch thu 60 hộ chiếu và Quốc hội Pháp đã “bật đèn xanh” cho các biện pháp giám sát mới, bao gồm lắp đặt thêm camera trong nhà riêng cũng như gắn thiết bị theo dõi vào máy tính cá nhân của những đối tượng thuộc diện nguy cơ cao mà không cần có lệnh của tòa án. Anh cũng phê chuẩn một đạo luật tương tự, trong đó có cả việc cấm các đối tượng thuyết trình có tư tưởng cực đoan tới giảng bài tại các trường đại học. Các nước Tây Âu khác như Đức, Hà Lan, Đan Mạch và Bỉ cũng tịch thu các thẻ căn cước và hộ chiếu để ngăn cản những người bị nghi thánh chiến rời khỏi đất nước.
Nhiều chuyên gia phân tích lo ngại rằng chính nỗi lo ngại đối với tư tưởng cực đoan của Chính phủ các nước châu Âu đang khiến mảnh đất tự do này rời xa các giá trị tự do. Điều quan trọng là các biện pháp ứng phó không bao giờ có thể giúp các nước ngăn chặn tuyệt đối chủ nghĩa khủng bố. Nên nhớ, một trong những trung tâm nuôi dưỡng chủ nghĩa khủng bố và tư tưởng cực đoan chính là hệ thống các nhà tù, vì thế việc tống giam những đối tượng từ Syria trở về đôi khi là giải pháp phản tác dụng.
Một quan chức chống khủng bố cấp cao của Tổ chức An ninh và hợp tác châu Âu (OSCE) nhất trí tìm được công cụ hữu hiệu nhất ngăn chặn khủng bố và cực đoan không phải là điều dễ dàng. Không quá khó để ra nước ngoài mà không có hộ chiếu - ở đây các mạng lưới buôn người là đối tượng để khủng bố và các tay súng phươngTâyhướng tới. Theo ông, thách thức hiện nay là cần giữ cho các hoạt động chống khủng bố ở mức hợp lý, không có sự phân biệt đối xử và cần nhận thức rằng không phải bất kỳ ai mang trong mình tư tưởng cực đoan cũng đồng nghĩa với khủng bố.
Người đại biểu nhân dân
