Cú sút phản lưới nhà

Số phận gói Dự luật Quyền thúc đẩy thương mại (TPA) vẫn chưa rõ ràng sau khi Dự luật Hỗ trợ điều chỉnh thương mại (TAA) thuộc gói Dự luật trên - không được Hạ viện Mỹ thông qua do vấp phải phản đối mạnh mẽ của phe Dân chủ, “đội nhà” của Tổng thống Barack Obama.

Gói Dự luật TPA chỉ có thể được ông Obama ký thành luật nếu Hạ viện phê chuẩn cả TAA - văn kiện cho phép hỗ trợ người lao động Mỹ bị mất việc do ảnh hưởng của các thỏa thuận thương mại quốc tế. Hết sức bất ngờ, phe Dân chủ đã cố tình “giết” TAA, vốn được họ ủng hộ suốt 4 thập kỷ qua, để “phá hoại” cả gói TPA.

TPA trao cho ông Obama toàn quyền đàm phán và thỏa thuận các điều khoản của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) với 11 quốc gia đối tác nhằm hình thành một khu vực thương mại tự do chiếm tới 30% tổng kim ngạch thương mại và 40% sản lượng kinh tế toàn cầu, đồng thời là một phần quan trọng trong chính sách xoay trục sang châu Á của ông Obama. Nếu Tổng thống Mỹ được trao TPA, Quốc hội Mỹ chỉ có quyền phê chuẩn hoặc phủ quyết chứ không được điều chỉnh các điều khoản trong TPP.

Trong khi hầu hết nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ TPP thì phần lớn nghị sĩ Dân chủ lo ngại TPP chỉ mang lại lợi ích cho các công ty đa quốc gia, còn người lao động trong nước sẽ mất việc, do các công ty Mỹ tìm nguồn nhân công giá rẻ ở nước ngoài. Họ cũng cho rằng TAA không đủ hỗ trợ những người lao động Mỹ lâm vào tình cảnh như thế. Chỉ vài giờ trước cuộc bỏ phiếu, Tổng thống Barack Obama đến Đồi Capitol với hy vọng vận động các nghị sĩ Dân chủ đổi ý vào phút chót nhưng nỗ lực của ông đã thất bại.

Nhật Bản thất vọng

Việc các ông nghị ở Đồi Capitol không thông qua TAA là một đòn giáng nặng nề đối với Tổng thống Mỹ Barack Obama. Những người ngấm đòn nặng không kém, có lẽ là đồng minh của ông ở cách đó nửa vòng trái đất - Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe. Ông Abe coi nhiệm vụ hồi sinh nền kinh tế là một trong những ưu tiên hàng đầu, và việc thúc đẩy một thỏa thuận thương mại có quy mô rộng lớn với Mỹ (TPP) là một phần quan trọng để đạt được mục tiêu này. Nhật Bản là nước lớn thứ hai, chỉ sau Mỹ, tham gia đàm phán TPP. Tokyo đặt nhiều kỳ vọng vào TPP để thúc đẩy thương mại và giúp Chính phủ thực hiện một loạt biện pháp tái cơ cấu mà Nhật Bản đang cần, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất ô tô, vốn rất khó thực hiện nếu không có lực đẩy từ bên ngoài.

Bộ trưởng Thương mại Nhật Bản Akira Amari, đồng thời là Trưởng đoàn đàm phán TPP của nước này nói rằng, kết quả bỏ phiếu vừa qua tại Hạ viện Mỹ khiến cho tình hình trở nên “hết sức mong manh”. Sự ách tắc của TPP ở Đồi Capitol khiến cho Nhật Bản không thể tổ chức các cuộc tham vấn cấp bộ trưởng trong thời gian sớm nhất.

Còn Mainichi, tờ báo cánh tả vốn hoài nghi về hiệu quả của TPP nhận định, thất bại vừa qua tại Hạ viện Mỹ cho thấy cảnh giác cao độ đối với việc ký kết TPP trong nội bộ đảng Dân chủ và quyền lực ngày càng suy giảm của Tổng thống Obama, người chỉ còn 18 tháng trong nhiệm kỳ thứ hai để cập bến TPP.

Đối với cả Nhật Bản và Mỹ, TPP còn có ý nghĩa địa chính trị quan trọng khác nhằm đối phó với Trung Quốc đang trỗi dậy. Với Mỹ, TPP là cách để chú Sam có thể đường hoàng bước vào khu vực châu Á - Thái Bình Dương với tư cách một đối tác quan trọng bậc nhất. Còn với Nhật Bản, TPP là công cụ để họ giành lại một số sức mạnh kinh tế đã để mất vào tay Trung Quốc.

Trung Quốc và bàn thắng được tặng

Trong khi đó, kết quả bỏ phiếu cuối tuần qua tại Hạ viện Mỹ giống như chiến thắng từ trên trời rơi xuống với Trung Quốc, do đội Mỹ tự sút vào lưới nhà. Shi Yinghong, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ tại Đại học Nhân dân Bắc Kinh nói: “Việc TPA bị phủ quyết không ảnh hưởng nhiều tới Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh có thể cười thầm khi thấy kết quả này”.

Trung Quốc gần như là nước lớn duy nhất ở châu Á không được mời tham dự TPP. Chính vì vậy, Bắc Kinh càng có lý do để tin rằng, hiệp định thương mại lớn nhất thế giới này chính là công cụ kiềm chế họ. Những tháng vừa qua, Trung Quốc càng tích cực thúc đẩy những dự án riêng nhằm đối trọng với TPP và để khẳng định vai trò lãnh đạo ở châu Á, trong đó có dự án Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB), Dự án Con đường tơ lụa, và đề xuất Khu vực Thương mại tự do châu Á - Thái Bình Dương.

Với các đối tác đàm phán khác trong khu vực châu Á, thất bại của TPA sẽ khiến họ nghi ngờ về độ tin cậy của Mỹ, cũng như nghi ngờ về sức nặng lời nói của Obama. Nếu họ chuyển sự chú ý ra khỏi TPP, thì chắc chắn những sáng kiến từ Trung Quốc sẽ là mục tiêu mới của họ. Khi đó, thất bại của TPA tại Hạ viện Mỹ ngày hôm nay có thể dẫn đến sự chuyển hướng ồ ạt của các thỏa thuận thương mại ở châu Á trong tương lai.

Người đại biểu nhân dân