Sau khi kết thúc vòng đàm phán cuối cùng để đạt được thỏa thuận khung về vấn đề hạt nhân của Iran tại thành phố Lausanne (Thụy Sĩ), đại diện cấp cao Liên minh châu Âu (EU) về chính sách an ninh và đối ngoại Federica Mogherini và Ngoại trưởng Iran Zavad Zarif đều bày tỏ sự hài lòng theo quan điểm riêng của mình. Hai bên đều cho rằng, thỏa thuận khung đạt được đêm 2/4 giữa Iran và Nhóm P5+1 (Nga, Mỹ, Trung Quốc, Anh, Pháp và Đức) là cơ sở pháp lý để hạn chế khả năng làm giàu urani của Tehran nhưng đồng thời mở ra những cơ hội hợp tác khoa học mới trong lĩnh vực năng lượng của Iran.

Như vậy, có thể nói, trên cơ sở đàm phán thiện chí, tôn trọng lợi ích của nhau, cuộc đàm phán lịch sử, kéo dài trong suốt 12 năm qua đã kết thúc với kết quả mà hai bên đều chấp nhận được.

Theo bà Mogherini, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) sẽ cho phép Tehran sử dụng các công nghệ hiện đại, trong khi được quyền tiếp cận các cơ sở hạt nhân của nước này để thanh tra.Iransẽ được tham gia hợp tác quốc tế trong sản xuất năng lượng hạt nhân cũng như xây dựng các lò phản ứng nghiên cứu. Tới đây các liên doanh quốc tế sẽ tiến hành hiện đại hóa các cơ sở hạt nhân chủ chốt của Iran, cụ thể là tại Fordo và Arak, trong đó nhà máy Fordo sẽ được sử dụng như một trung tâm vật lý và công nghệ hạt nhân, còn lò phản ứng nước nặng tại trung tâm nghiên cứu Arak sẽ được thiết kế lại theo công nghệ hiện đại, nhằm loại trừ khả năng sản xuất plutoni dùng cho vũ khí tại đây. Nhà máy tại Natanz sẽ chỉ sản xuất urani hàm lượng thấp 3,76% phục vụ cho mục đích dân sự.

Trong khi đó, theo Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và truyền thông Iran, thỏa thuận khung quy định Tehran sẽ phải cắt giảm 98% lượng urani làm giàu và không sản xuất plutoni trong vòng 15 năm. Số lượng máy ly tâm của Iran cũng được giảm 2/3, từ 19.000 máy hiện nay xuống còn 6.000 máy. Tuy nhiên, trong 10 năm tớiIranchỉ được phép sử dụng 5.060 máy ly tâm để làm giàu hạt nhân.

Theo Kế hoạch tổng thể chung được thông qua tại Lausanne, trong vòng 15 năm tới Iran đồng ý không xây mới bất kỳ cơ sở làm giàu urani nào, không làm giàu urani quá 3,67% và giảm kho nhiên liệu làm giàu của mình từ 10 tấn xuống còn 300 kg. Lượng nguyên liệu hạt nhân dư thừa sẽ phải chuyển ra ngoài đất nước, không loại trừ đến Nga.

Một nội dung bất đồng rất khó thỏa thuận nữa là việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối vớiIran. Theo thỏa thuận Lausanne, quá trình nới lỏng và bãi bỏ trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA) cũng như một số quốc gia, trong đó có Mỹ, sẽ được tiến hành đồng bộ và tương ứng với tình hình Tehran thực hiện các cam kết trên. Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt có thể được nối lại nếu thỏa thuận khung không được thực hiện. Thời hạn thanh tra quốc tế đối với một số cơ sở hạt nhân của Iran được duy trì trong 25 năm.Irancũng cho phép các thanh tra quốc tế được tiếp cận rộng hơn với chương trình hạt nhân của mình, bao gồm các cơ sở "đã và còn chưa được công bố".

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon đã hoan nghênh thỏa thuận nói trên và nói điều này sẽ "đóng góp cho hòa bình và ổn định trong khu vực". Ông nói: "Thỏa thuận này tôn trọng nhu cầu và quyền lợi củaIran, nhưng vẫn đảm bảo với cộng đồng thế giới rằng chương trình hạt nhân của nước này hoàn toàn là vì mục đích hòa bình".

Dù một thỏa thuận chi tiết, toàn diện vẫn đang ở thì tương lai nhưng thỏa thuận khung vừa đạt được giữa các bên liên quan đến vấn đề hạt nhân của Iran cũng đã để lại một bài học thực tiễn cho thế giới: Bất kỳ xung đột lợi ích nào cũng có thể giải quyết trên cơ sở thượng tôn pháp luật quốc tế, không đe dọa sử dụng vũ lực, tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau./.

ĐCSVN