Sức nóng từ TPP
Tham gia đàm phán RCEP có 10 quốc gia thành viên Cộng đồng các nước Đông Nam Á (ASEAN) và 6 nước đã ký kết hiệp định thương mại tự do với ASEAN gồmAustralia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc vàNew Zealand. Vòng đàm phán lần này nối tiếp hai cuộc thảo luận trước diễn ra tạiIndonesianăm 2011 và tại Campuchia năm 2012.
Giới thạo tin cho hay, các quốc gia đặt mục tiêu hoàn tất tiến trình đàm phán RCEP ngay trong năm nay. Nhiều chuyên gia nhận định, mặc dù những cường quốc kinh tế như Trung Quốc và Ấn Độ đều nói thỏa thuận thương mại mà Mỹ đạt được với các nước Vành đai Thái Bình Dương không liên quan tới RCEP, song sức nóng của TPP đã gây sức ép để các nước RCEP đẩy nhanh tiến trình đàm phán. Trước thềm cuộc họp, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh khẳng định, TPP và RCEP có cùng mục tiêu là mở rộng thị trường kinh tế châu Á, tạo thuận lợi cho các nước trong khu vực khi trao đổi hàng hóa. Bộ Ngoại giaoNew Zealandcho hay, TPP và RCEP đều là thỏa thuận quan trọng, đặt nền tảng cho hiệp định thương mại tự do cho toàn khu vực châu Á -Thái Bình Dương trong tương lai.
Nếu hình thành, RCEP sẽ là hiệp định kinh tế mang tầm cỡ lớn nhất thế giới, với một khu vực hơn 3 tỷ dân, tổng GDP vào khoảng 17.000 tỷ USD và chiếm 40% hoạt động thương mại toàn cầu. ViệtNamlà một trong 7 nước tham gia cả TPP và RCEP. Sáu nước khác là Australia, Nhật Bản, Malaysia, Singapore, Brunei và New Zealand.
Câu hỏi đặt ra là tiến trình đàm phán RCEP có thể hoàn tất trong năm nay như Trung Quốc và Ấn Độ mong muốn không? Hầu hết các nhà phân tích khu vực đều hoài nghi về mục tiêu này, cho rằng các nước không thể một sớm một chiều đạt được thỏa thuận, đặc biệt trong bối cảnh nhiều nước tham gia đang có quan hệ không “xuôi chèo mát mái” với Trung Quốc, cũng như có xung đột về các lợi ích quốc gia. Ngoài ra, các quyền lợi kinh tế, thương mại của 3 nước lớn là Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản cũng có nhiều điểm không tương đồng và đây là lý do khiến tiến trình đàm phán RCEP được dự báo sẽ phải kéo dài thêm nhiều năm nữa. Giới chức Nhật Bản cho rằng, kết quả đàm phán TPP thúc đẩy các cuộc đàm phán RCEP đi đến hồi kết nhanh hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là các quốc gia tham gia chấp nhận nhượng bộ.
Cuộc so găng giữa Trung Quốc và Mỹ
Đặt trên phông nền chung châu Á- Thái Bình Dương và tạm gác các lợi ích chung về thương mại, đầu tư sang một bên, giới phân tích nhận định, TPP và RCEP mang màu sắc của một cuộc so găng giữa Mỹ và Trung Quốc. Bề ngoài, Bắc Kinh giữ thái độ “bình tĩnh” trước TPP với bình luận của Bộ Thương mại Trung Quốc khẳng định, Trung Quốc luôn cởi mở với việc xây dựng các hệ thống phù hợp với nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới và giúp thúc đẩy hội nhập kinh tế ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Bắc Kinh còn cho rằng, TPP là một trong số những thỏa thuận thương mại quan trọng trong khu vực và Trung Quốc hy vọng thỏa thuận này sẽ giúp đẩy mạnh các kế hoạch liên quan tới thỏa thuận thương mại khu vực khác.
Việc Trung Quốc, với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai sau Mỹ trên thế giới và là nước lớn nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, bị đứng ngoài TPP đặt ra nhiều dấu hỏi, trong đó câu hỏi lớn nhất là Trung Quốc sẽ làm gì để lấp chỗ trống này? RCEP có thể là câu trả lời của Bắc Kinh.
Hồi đầu năm nay, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã bày tỏ hy vọng các cuộc đàm phán RCEP sẽ kết thúc trong năm 2015. Việc hoàn tất TPP càng khiến Bắc Kinh nhắm tới mục tiêu này. Việc có hơn một nửa thành viên TPP tham gia đàm phán RCEP sẽ giúp hạn chế các tác động tiêu cực đối với Trung Quốc. Theo giới phân tích, nét đặc trưng của môi trường chiến lược ở châu Á - Thái Bình Dương hiện nay là sự cạnh tranh ngày càng gia tăng, đan xen hợp tác giữa Trung Quốc và Mỹ. Khi cạnh tranh chiến lược giữa 2 cường quốc này tăng lên, việc hai cường quốc này có khả năng điều tiết hay đối đầu đều sẽ ảnh hưởng lớn đến quyết sách của các nước khác ở châu Á - Thái Bình Dương. RCEP và TPP theo đuổi những mục tiêu thương mại khác nhau. Trong khi RCEP nhấn mạnh phát triển kinh tế, TPP chú trọng tự do hóa thị trường và loại bỏ các rào cản thương mại. TPP được chuẩn hóa, còn RCEP cho phép sự linh hoạt.
Bên cạnh đó, RCEP và TPP không thể tương thích do các vấn đề an ninh khu vực. Các nhà hoạch định an ninh Mỹ hy vọng rằng việc mở rộng thương mại và đầu tư trong và giữa các đồng minh của Mỹ sẽ dẫn đến việc những nước này sẽ giảm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Điều này cũng sẽ giúp các đồng minh không phải lo sợ việc Bắc Kinh trả đũa kinh tế và Mỹ sẽ dễ dàng hơn trong việc quản lý sự gắn kết các đồng minh ở châu Á - Thái Bình Dương, nếu những nước này tham gia TPP.
Trong khi đó, RCEP cho phép sự linh hoạt và nhấn mạnh vào việc xây dựng năng lực và phát triển, đồng thời trở thành chiến lược của Trung Quốc để làm đối trọng với TPP của Mỹ. Yếu tố cần thiết đem lại thành công cho RCEP là phải làm tương thích các quy tắc khác nhau của các hiệp định thương mại tự do hiện tại cũng như hệ thống hóa quy trình các quy tắc và chuẩn mực.
Nếu các nước tham gia RCEP đạt được thỏa thuận, khi đó một trật tự kinh tế do Trung Quốc dẫn đầu ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương có thể được duy trì. Trung Quốc không muốn bị buộc phải chấp nhận các quy định của TPP khi nước này chưa sẵn sàng và có lẽ muốn tự do hóa nền kinh tế theo các quy tắc riêng của mình hơn. Trong phạm vi đó, Trung Quốc có thể sẽ dành một số lợi ích kinh tế cho các thành viên RCEP khác để duy trì sự gắn kết nội khối.
Người đại biểu nhân dân
