Thị trường chứng khoán (TTCK) Trung Quốc đã chứng kiến đà sụt giảm mạnh ngay trong phiên giao dịch mở đầu Năm mới 2016 (4.1) khi giảm tới 7% khiến hệ thống đã phải ngừng giao dịch tự động trước giờ đóng cửa. Tiếp đó, trong ngày giao dịch thứ hai, 5.1, TTCK Trung Quốc vẫn tiếp tục biến động mạnh, và đóng cửa trong trạng thái giảm nhẹ dù Trung Quốc đã bơm tới 20 tỷ USD vào thị trường để tránh sụp đổ hệ thống tiếp theo. Trong ngày giao dịch thứ tư của năm 2016 (ngày 7.1), chứng khoán Trung Quốc lại một lần nữa phải đóng cửa tự động. Như vậy, chỉ sau bốn phiên đầu năm 2016, TTCK Trung Quốc đã mất trên 10% và xóa sạch những nỗ lực hồi phục kể từ sau sự “sụp đổ” của thị trường từ giữa năm 2015.
Nhân tố chính chi phối diễn biến của thị trường trong phiên này là việc Cơ quan Thống kê Quốc gia Trung Quốc công bố số liệu cho thấy Chỉ số nhà quản lý mua hàng (PMI) của nước này trong tháng 12.2015 đứng ở mức 49,7, tăng nhẹ so với mức 49,6 của tháng liền kề trước đó (là mức thấp nhất trong ba năm qua). Tuy vậy, số liệu này vẫn dưới ngưỡng 50 (mốc phân định giữa suy giảm và tăng trưởng), cho thấy hoạt động chế tạo của Trung Quốc vẫn suy giảm và nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn ì ạch.
Mặc dù Chính phủ Trung Quốc đã tung ra nhiều biện pháp để duy trì đà tăng trưởng, song nền kinh tế thứ hai thế giới vẫn chưa cho thấy dấu hiệu phục hồi rõ rệt sau năm 2015 đầy khó khăn. Tháng 12 năm ngoái là tháng thứ 10 liên tiếp ghi nhận hoạt động của các nhà máy giảm mạnh. Để bảo vệ ngành xuất khẩu của mình, Trung Quốc đã hạ tỷ giá tham chiếu của đồng nhân dân tệ (NDT). Trong một động thái mới đây, Trung Quốc đã hạ giá đồng NDT so với USD xuống mức thấp hơn 6,5 NDT/USD. Đây là lần đầu tiên trong hơn bốn năm rưỡi qua đồng NDT nằm dưới mốc này.
Phản tác dụng
Những diễn biến trên TTCK Trung Quốc cho thấy nhà đầu tư vẫn trong trạng thái bất an trước những tín hiệu thiếu bền vững từ nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và một bộ phận các nhà đầu tư lớn nắm nhiều cổ phiếu vẫn đang chờ cơ hội “xả hàng” để thoái vốn trên TTCK Trung Quốc. Điều này trùng với thời điểm lệnh cấm các nhà đầu tư sở hữu trên 5% vốn bán cổ phiếu trong thời hạn sáu tháng kể từ tháng 6.2015 hết hạn ngày 8.1.2016.
Về nguyên lý, cơ chế “tự ngắt” được áp dụng để tạm dừng giao dịch hoặc đóng cửa sớm sàn chứng khoán khi giá cổ phiếu rơi xuống một mức nhất định. Mục đích là nhằm ngăn thị trường rối loạn. Sau khi sự kiện tháng 8 năm ngoái tại sàn Thượng Hải và Thâm Quyến gây thiệt hại tới hàng nghìn tỷ USD cho thị trường toàn cầu, các nhà quản lý Trung Quốc đã quyết định áp dụng cơ chế này từ ngày 1.1.20116. Nhưng rõ ràng, tính hiệu quả công cụ này đang đặt ra nhiều dấu hỏi.
Các nhà phân tích đánh giá, đóng cửa thị trường có thể là một lựa chọn để ngăn chặn làn sóng bán tháo cổ phiếu, nhưng nó cũng đồng nghĩa với việc tự vứt đi chiếc nhiệt kế để xác định nhiệt độ cơn sốt. Thay vì hạ hỏa các nhà đầu tư, hạn chế giao dịch có thể khiến tình hình thêm rối loạn, gây ra tâm lý hoảng loạn khiến các nhà đầu tư bán tháo ngay khi có thể. Bắc Kinh đã có được bài học sau những ngày qua. Vì vậy, Trung Quốc đã thông báo ngừng áp dụng cơ chế “tự ngắt” trên thị trường chứng khoán từ ngày 8.1.
Theo các nhà kinh tế, việc Bắc Kinh áp dụng cơ chế “tự ngắt” đã phản tác dụng khi khiến giới đầu tư lo ngại sẽ không thể bán những cổ phiếu có tính rủi ro cao và tâm lý này đã che lấp tất cả, không tính tới những công cụ giúp ổn định của thị trường. Chuyên gia Christopher Dembik đến từ Saxo Banque nhận định chỉ có thể đóng cửa sàn giao dịch nếu biện pháp này trấn an được tâm lý các nhà đầu tư và trong trường hợp ngược lại sẽ là phản tác dụng. Vấn đề lớn mà Trung Quốc phải đối mặt là thị trường chưa thực sự chín muồi với vô số các nhà đầu tư “non nớt”, chưa có đủ “độ trì”, dễ bị “tâm lý đám đông” chi phối dẫn tới làn sóng bán tháo khi sàn chứng khoán mở cửa trở lại.
Tán đồng quan điểm này, chuyên gia Jean-Louis Mourier tại Công ty môi giới Aurel BGC cho rằng, vấn đề của chứng khoán Bắc Kinh nằm ở chỗ cơ chế “tự ngắt” chia làm hai giai đoạn với mức chênh quá ít (2%), cụ thể thị trường sẽ tạm dừng giao dịch trong 15 phút khi cổ phiếu giảm 5% và nếu mức giảm trên 7%, thị trường sẽ đóng cửa sớm. Tại hai sàn Thượng Hải và Thâm Quyến hôm 7.1 vừa qua, cổ phiếu chỉ mất 1 phút sau khi nối lại giao dịch để rơi xuống mức giảm 7%. Từ thực tế này, ông Jean-Louis Mourier nhận định giai đoạn 1 là công cụ kích hoạt cho giai đoạn 2, hay nói cách khác, giai đoạn 2 là hệ lụy tất yếu của giai đoạn 1. Các nhà đầu tư chưa bán kịp cổ phiếu trước khi giai đoạn 1 được kích hoạt sẽ có tâm lý chờ để bán tháo ngay khi giao dịch được nối lại và điều này chỉ khiến cổ phiếu thêm lao dốc.
Rõ ràng, cơ chế trên một mặt có thể tránh cho thị trường sụp đổ trong trường hợp nhà đầu tư quá hoảng loạn. Nhưng ở khía cạnh khác cơ chế này lại làm thị trường thêm lo lắng và có thể dẫn tới những quyết định tháo chạy trong các phiên tiếp theo khi nhà đầu tư cảm thấy không bán được cổ phiếu. Ngoài ra, việc cấm các nhà đầu tư lớn bán cổ phiếu là một biện pháp phi thị trường. Chính những biện pháp này của Trung Quốc lại có thể làm mất thêm niềm tin của nhà đầu tư.
Các nhà quản lý chứng khoán Mỹ là những người mở đầu chính sách “ngừng giao dịch” trên thị trường vào năm 1987 để ngăn chặn tổn thất do giá cổ phiếu ở nước này liên tục giảm trong tháng 10 năm đó. Theo cơ chế hiện tại, nếu những chỉ số chủ chốt của Mỹ giảm 7% trước 15 giờ 25 (giờ địa phương), thị trường sẽ ngừng giao dịch 15 phút. Và nếu các chỉ số đó để mất 20% tại bất kỳ giai đoạn nào của quá trình giao dịch, toàn bộ thị trường sẽ phải đóng cửa sớm. Tuy nhiên, đến nay việc đóng cửa sớm vẫn là một sự kiện hi hữu đối với những thị trường chứng khoán chính ở Mỹ. Chỉ có một lần duy nhất trong lịch sử hiện đại Mỹ đó là các thị trường chứng khoán New York phải đóng cửa trong suốt thời gian xảy ra sự kiện 11.9.2001.
Đại biểu nhân dân
