Các nhà quan sát cho rằng chuyến thăm sẽ là dịp để Tổng thống Obama khởi động các chương trình chính sách châu Phi có thể được tính là di sản của 2 nhiệm kỳ Tổng thống. Trong các chương trình này, nổi bật nhất là chương trình hỗ trợ tăng cường điện năng dân dụng.
Sau khi thămKenya, Tổng thống Obama sẽ lên đường sangEthiopiađể họp mặt với Liên minh Châu Phi về các vấn đề kinh tế, giao thương và an ninh. Đặc biệt về vấn đề an ninh, Mỹ rất quan tâm đến châu Phi khi châu lục này đang là nơi đóng chiếm của nhiều tổ chức cực đoan.
Lần thămKenyanày của Tổng thống Obama được coi như một chuyến hành hương tới miền đất vẫn luôn coi vị Tổng thống gốc Phi đầu tiên của Mỹ là một người con. Trong lịch trình của mình, ông Obama sẽ đặc biệt dành ra thời gian đến thăm gia đình nội của mình. Bà Susan Rice, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ cho biết: ngài Tổng thống đặc biệt mong đợi chuyến thăm này, bởi ông muốn có thời gian riêng tư cho một số họ hàng thân tộc.
Nguồn gốc châu Phi của ông Obama cũng sẽ được thể hiện trong những kế hoạch khác trong chuyến đi. Bên cạnh việc hội đàm với Tổng thống Kenya Uhuru Kenyatta, ông Obama cũng sẽ gặp gỡ các lãnh đạo thanh niên để chia sẻ về mối liên hệ với nguồn cội của mình. Cuộc gặp gỡ này sẽ diễn ra trong một khu thể chất trong nhà nhằm gia tăng cảm giác ấm cúng cho những người tham gia.
Còn nhớ, chiến thắng trong cuộc bầu cử Tống thống Mỹ năm 2008 của ông Obama từng khiến nhiều người hy vọng vào một mối giao hảo sâu đậm hơn giữa Mỹ và châu Phi. Tuy nhiên, với tình hình thế giới diễn biến phức tạp, phải đến ba phần tư các ưu tiên ngoại giao của ông Obama là nhắm đến việc giải toả căng thẳng Trung Đông, hoặc để tăng cường liên kết giữa Mỹ và một số nước châu Á. Từ năm 2008 đến nay, châu Phi được cho là chỉ nằm bên lề các bản kế hoạch đối ngoại của Nhà Trắng.
So sánh với các vị Tổng thống Mỹ trước mình, ông Obama hiện đang thua kém về các đóng góp với châu Phi. Trong 2 nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Mỹ thứ 43 George W. Bush từng được ca ngợi nhờ những công lao trong việc giúp kiềm chế sự lan toả của HIV/AIDS trên lục địa đen. Tiền nhiệm của ông Bush 43 (phân biệt với Bush “cha” 41) - cựu Tổng thống Bill Clinton cũng là một người bạn lớn của châu Phi khi đã khởi động một loạt các chiến dịch phát triển kinh tế tại châu Phi trong 8 năm đương nhiệm.
Việc Tổng thống Obama chậm chân trong việc phát triển quan hệ với châu Phi được phỏng đoán là có nguồn gốc chính ở việc ông là người gốc Phi. Cả trước và sau khi đắc cử, việc chạy đua Tổng thống của ông đều đã bị nghi ngờ là không hợp lệ bởi nhiều người tin rằng ông không được sinh ra trên đất Mỹ, mặc cho nhiều bằng chứng từng được đưa ra cho thấy việc chạy đua của ông hoàn toàn hợp lệ. Mặt khác, mối quan hệ cá nhân với châu Phi có thể cũng khiến Tổng thống Obama ngại ngần, bởi nhiều người có thể đánh đồng tất cả những cử chỉ thân thiện của ông với sự thiên vị.
Trong nhiệm kỳ thứ nhất, Tổng thống Obama mới chỉ là một lần ghé tới khu vực phía Nam sa mạcSahara. Chuyến đi này kéo dài khoảng một ngày, kèm theo một chuyến thăm ngắn tới Ghana.
Kể từ sau khi tái đắc cử, ông Obama đã có những cử chỉ cho thấy nỗ lực đưa châu Phi tới vị trí quan trọng hơn trong danh sách các ưu tiên. Năm 2013, ông Obama đã mời các lãnh đạo châu Phi đếnWashingtontham dự một cuộc hội đàm. Cùng trong năm này, ông cũng đến thăm 3 nước châu Phi là Senegal, Nam Phi vàTanzania.
Các chiến dịch được ông Obama phát động vào cuối tuần này trong khuôn khổ chuyến thămKenyavàEthiopiacó thể sẽ là khuôn mẫu cho một loạt các chiến dịch giúp đỡ toàn châu Phi sắp tới. Nổi bật trong các chiến dịch này là một kế hoạch chống nạn đói và một kế hoạch mở rộng mạng lưới điện mang tên Power Africa vốn trì trệ từ năm 2013. Các nhân viên Nhà Trắng cho biết Tổng thống Obama cũng muốn đặt ưu tiên việc giúp các quốc gia châu Phi chiến đấu với nạn tham nhũng, cũng như giúp các nước này đảm bảo quyền con người và tính dân chủ.
Trong một cuộc họp báo tuần trước, Tổng thống Obama cho hay những vấn đề quản lý tạiKenyađã “hạn chế sự phát triển của đất nước được tạo hoá ưu đãi tuyệt vời này”.
Những nhận định của ông Obama không phải là thiếu căn cứ. Cho đến tháng 12/2014, Toà án Tội phạm Quốc tế (International Criminal Court – ICC) vẫn giữ Tổng thống Uhuru Kenyatta của Kenya trong danh sách những tội phạm mang tội ác chống lại loài người. Tuy rằng vào cuối năm 2014 các công tố viên của ICC đã rút lại bản án, ông Kenyatta cũng không vì thế mà trở nên vô can trong con mắt nhiều nhà quan sát quốc tế.
Bên cạnh các vấn đề liên quan đến các chính phủ trong châu lục, châu Phi cũng là điểm nóng trên bản đồ an ninh thế giới. Ở phía nam châu Phi, các tổ chức anh em với Al-Qaeda - nổi bật nhất là al-Shaabab - vẫn hoạt động mạnh mẽ. Trong khi đó ở phía tây và phía bắc Phi, một loạt chi nhánh của Nhà nước Hồi giáo IS nở rộ như nấm sau mưa. Chúng liên tục tuyển mộ chiến binh khủng bố, phá hoại đời sống người dân.
Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Susan Rice đã khẳng định: “Chống khủng bố chắc chắn là một ưu tiên trong quan hệ với châu Phi của Mỹ.” Mỹ dự định sẽ huấn luyện quân đội các nước châu Phi để các lực lượng này đủ sức ngăn chặncác hoạt động của al-Shaabab. Ngoài ra Mỹ cũng hy vọng có thể chia sẻ thông tin tình báo với các tổ chức an ninh lục địa này.
Về phía các nước châu Phi, ưu tiên lại có vẻ nghiêng nhiều hơn về các vấn đề kinh tế. Các quan chứcKenyađã từng cho biết họ mong đợi ông Obama sẽ dẫn nhiều công ty Mỹ đến mở chi nhánh và đặt nhà máy tại nước này.Kenyacũng hy vọng trở thành điểm đến cho các nhà làm phim Hollywood. Việc trở thành địa điểm quay phim Mỹ sẽ đưa đến nhiều việc làm cho người dân địa phương, cũng như quảng bá hình ảnhKenyađến với thế giới.
Tất nhiên, người dânKenyacũng mong chờ ông Obama với một tình cảm thân mật hơn với các lãnh đạo quốc tế thông thường. Ông Said Obama, người chú 49 tuổi cùng mẹ khác cha với thân sinh của đương kim Tổng thống Mỹ cho biết mọi người ở quê hươngKenyađều mong ông Obama đến thăm. “Nếu cậu ấy (ông Barack Obama) không về thăm trước khi hết nhiệm kỳ thì quả là dở,” ông Said cho hay, “Ai cũng tự hào về cậu ấy, dù không ít người suy nghĩ hơi thiếu thực tế. Họ tưởng rằng làm Tổng thống Mỹ thì cậu ấy sẽ làm được tất cả. Họ nghĩ cậu ấy có thể biến vùng đất này thành giàu có ngay.”
Tại Nairobi, một loạt các công trình làm đẹp thành phố đang được hoàn thành gấp rút. Đường phố được tân trang xây mới, các dải phân cách được phủ đầy hoa. Người dânKenyagọi đùa các nỗ lực này là “Obamacare” (“Chăm sóc Obama”, theo tên gọi kế hoạch tăng cường bảo hiểm sức khoẻ người dân của chính phủ Mỹ được ông Obama dẫn đầu tại Hoa Kỳ).
Một điều đáng tiếc có lẽ là vì lịch trình dày đặc và yếu tố an ninh, Tổng thống Obama sẽ không thể đến thăm quê cha – làng Kogelo ở cách thủ đô Nairobi khoảng 6 tiếng ô-tô. Thay vì thế, họ hàng của ông Obama sẽ đến tậnNairobidự các hoạt động cộng đồng cùng ông và làm khách tại bữa tối được Tổng thống Kenya chiêu đãi.
“ ĐếnKenyavới tư cách công dân bình thường thì sẽ đỡ bất tiện hơn nhiều,” Tổng thống thứ 44 của Mỹ cho hay cảm nghĩ về việc không thể về Kogelo do lo ngại an ninh, “Nhưng về mặt tinh thần thì chuyến đi này vẫn vô cùng quan trọng.”
Ông Barack Obama I, thân sinh của Tổng thống thứ 44 của Mỹ, vốn là một du học sinh người Kenya tại Mỹ. Khi học tại Đại học Hawaii, ông Obama cha đã kết hôn với bà Stanley Ann Dunham và cho ra đời con trai Barack Obama II vào năm 1961. Ba năm sau, ông ly dị với bà Dunham, tốt nghiệp Thạc sỹ Kinh tế tại Harvard (nhận bằng năm 1965) và trở về Kenya. Năm 1971, ông trở lại Mỹ một lần để thăm vợ cũ và con trai Barack II. Đó là lần cuối Tổng thống Mỹ được gặp cha ruột, bởi ông Barack Obama cha mất năm 1982 tại Nairobi sau một tai nạn giao thông nghiêm trọng. Trong cuốn hồi ký xuất bản năm 1995 của mình mang tên “Những giấc mơ của cha”, Tổng thống Obama viết rằng những ký ức ngắn ngủi về cha có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời ông sau này.
ĐCSVN
