Hợp tác kinh tế là trọng tâm
Theo Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Trương Minh, điểm nhấn trong chương trình nghị sự của Chủ tịch Tập Cận Bình là cuộc gặp Quốc vương Ảrập Xêút Salman bin Abdulaziz Al Saud, Tổng thống Iran Hassan Rowhani, thăm và phát biểu tại trụ sở Liên đoàn Ảrập ở Cairo với nội dung chính là các chính sách và kế hoạch thúc đẩy hòa bình, phát triển trong khu vực. Ngoài ra, nhà lãnh đạo Bắc Kinh cũng có các cuộc tiếp xúc với Tổng thư ký Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) Abdul Latif Bin Rashid Al Zayani và Tổng thư ký Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) Iyad Ameen Madani; trao đổi các vấn đề quan trọng trong khu vực và quốc tế nhằm thúc đẩy hòa bình và ổn định trong khu vực cũng như trên thế giới.
Chuyến công du lần này của Chủ tịch Tập Cận Bình được kỳ vọng giúp định hình mối quan hệ thực dụng với ba nước nói trên, đồng thời mang lại những chương trình hợp tác kinh tế quan trọng. Theo Thứ trưởng Trương Minh, các lĩnh vực nổi bật trong kế hoạch hợp tác được đưa ra lần này sẽ là năng lượng, cơ sở hạ tầng, thương mại và đầu tư, năng lượng hạt nhân, không gian và vệ tinh, năng lượng mới, khoa học, kỹ thuật, giáo dục và giao lưu nhân dân. Trong thập kỷ vừa qua, thương mại Trung Quốc với Trung Đông đã tăng trưởng từ 20 tỷ USD lên tới 230 tỷ USD. Con số này được kỳ vọng sẽ đạt 500 tỷ USD vào năm 2020.
Giới phân tích nhận định, mục tiêu của Chủ tịch Tập Cận Bình hướng tới là củng cố vị thế với động lực kinh tế, mặc dù khu vực này đang đầy rẫy những bất ổn chính trị. Theo Giáo sư Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh Francseco Sisci, Trung Đông là khu vực quan trọng vì là một trong ba tuyến đường được chọn cho sáng kiến Một vành đai, một con đường, bao gồm Vành đai Kinh tế Con đường Tơ lụa và Con đường Tơ lụa trên biển thế kỷ XXI của Trung Quốc.
Giáo sư Lý Thiệu Tiên, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế Đương đại ở Bắc Kinh còn nêu ra ba lý do khiến Trung Quốc muốn nắm giữ vai trò quan trọng ở Trung Đông: Hơn một nửa lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc nhập từ Trung Đông. Vùng này là một bộ phận quan trọng của chương trình Con đường Tơ lụa, trong đó có những dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn tại nhiều nước và Trung Quốc chỉ đạt được vị thế đại cường khi nào có vai trò lớn ở Trung Đông.
Thận trọng với vai trò chính trị
Trong thời gian gần đây, Trung Quốc đã bày tỏ ý định tham gia nhiều hơn vào những nỗ lực nhằm giải quyết các vấn đề gai góc ở Trung Đông. Ngày 13.1 vừa qua, Bắc Kinh công bố văn kiện chính sách về Trung Đông đầu tiên, với lời hứa hẹn sẽ hỗ trợ cho các chính phủ Trung Đông trong cuộc chiến chống khủng bố thông qua sự hợp tác dài hạn về an ninh, chia sẻ tình báo và hợp tác kỹ thuật. Tháng trước, Bắc Kinh đã tiếp đón Phó thủ tướng Syria Walid al-Moallem, cũng như đại diện của các phe chống đối ở Syria.
Mới đây, Trung Quốc đã phái Thứ trưởng Ngoại giao Trương Minh đến Ảrập Xêút và Iran để tìm cách góp phần giảm thiểu mối căng thẳng phát sinh từ việc Ảrập Xêút xử tử một giáo sĩ Hồi giáo Shitte nổi tiếng và vụ tấn công sứ quán Ảrập Xêút ở Tehran. Động thái này làm dấy lên những đồn đoán là Trung Quốc có thể đưa quân sangSyriađể chiến đấu bên cạnh các binh sĩ Nga. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định Trung Quốc chắc chắn không muốn sa lầy một nơi mà họ gọi là “bãi mìn ngoại giao” như vậy. Động thái đó đơn thuần nhằm chứng tỏ Bắc Kinh không hoàn toàn bàng quan với những diễn biến ở Trung Đông - Bắc Phi.
Ông Lý Thiệu Tiên cho rằng, giới chức Bắc Kinh đặc biệt lo ngại hiệu ứng domino biến động ở Trung Đông sẽ ảnh hưởng tới suy nghĩ của cộng đồng tín đồ Hồi giáo đông đảo ở Trung Quốc. Người ta tin rằng hàng nghìn người Trung Quốc theo đạo Hồi đã đếnSyriađể chiến đấu cho những nhóm khác nhau. Vì vậy, can thiệp quân sự có thể là điều Trung Quốc muốn tránh, nhưng có những lĩnh vực khác mà Bắc Kinh có thể tận dụng để thể hiện mình tại Trung Đông - Bắc Phi như hợp tác kinh tế.
Trung Quốc sẽ hành xử thận trọng, vì việc nghiêng về một bên trong vùng Trung Đông đầy xáo trộn có thể có những ảnh hưởng tiêu cực ở vùng Tân Cương, cái nôi của chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo ở Trung Quốc. Họ cho biết Trung Quốc không muốn theo đuổi những chủ trương có thể làm phật lòng Thổ Nhĩ Kỳ vì người Uighur theo đạo Hồi ở Tân Cương là người nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ.
Giáo sư Francseco Sisci nhận định: “Tôi nghĩ rằng Trung Quốc đang ra sức tìm kiếm vai trò chính trị ở Trung Đông. Trung Quốc khó có thể giữ vị trí trung lập, nhưng sẽ cố gắng để đạt mục tiêu đó”. Chia sẻ quan điểm này, ông Hichem Karoui, một nhà tư vấn chính trị của Viện Ngoại giao ở Qatar nói: “Bắc Kinh sẽ tìm cách giữ vị thế trung lập trong những sự căng thẳng giữa Iran, Ảrập Xêút và Syria”.
Bản thân chính giới Bắc Kinh cũng khẳng định, chủ trương này qua tuyên bố của Thứ trưởng Trương Minh rằng Trung Quốc luôn duy trì một lập trường đúng mực và cân đối trong việc thúc đẩy hòa bình và ổn định ở Trung Đông. Trung Quốc vẫn duy trì liên lạc toàn diện với các nước Trung Đông để hỗ trợ, nỗ lực làm giảm căng thẳng trong khu vực.
Bai Lianlei, trợ lý nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu các Vấn đề Quốc tế của Trung Quốc nói: “Chuyến thăm của ông Tập Cận Bình sẽ giúp định hình vai trò mới và năng động mà Trung Quốc muốn thể hiện ở Trung Đông”. Bai Lianlei cho biết Trung Quốc là một trong số ít quốc gia trên thế giới cùng lúc duy trì được các mối quan hệ tốt với cảIran, Saudi Arabi, Thổ Nhĩ Kỳ vàIsrael. Trong bối cảnh đó, chuyến thăm lần này của ông Tập Cận Bình phản ánh sự ưu tiên trong chính sách ngoại giao của Trung Quốc đối với khu vực này. Chuyến công du cũng sẽ giúp Trung Quốc củng cố lại vai trò của mình ở Trung Đông và định hướng cho tương lai phát triển của mối quan hệ Trung Quốc - Trung Đông.
Đại biểu nhân dân
