Tái khẳng định mối quan hệ đồng minh 

Phát biểu trong cuộc gặp người đồng cấp Israel Moshe Yaalon hôm 20.7, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter khẳng định: “Israellà viên gạch nền trong chiến lược của Mỹ tại Trung Đông. Khu vực này phức tạp và đáng quan ngại nhưng chúng tôi hiểu rõ lợi ích của mình và một tiêu chí trong đó là tình hữu nghị - đồng minh vớiIsrael”. Tuyên bố của ông rõ ràng mang thông điệp mạnh mẽ nhằm xoa dịu các nước đồng minh ở Trung Đông, vốn lo ngại Mỹ có thể sẽ có “mối quan hệ mới” vớiIransau khi thỏa thuận hạt nhân được ký kết hôm 14.7.

Trước đó, phát biểu với báo chí trên chuyến bay tới Israel - điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến công du Trung Đông, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter nói: “Tôi sẽ không tìm cách làm thay đổi quan điểm của Israel. Đó không phải là mục đích của chuyến thăm lần này”, nhưng ông cho biết sẽ tận dụng các cuộc tiếp xúc với giới lãnh đạoIsraelđể thảo luận các biện pháp tăng cường quan hệ quân sự song phương. Ông Carter cũng khẳng định, việcIranvà Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Mỹ và Đức) đạt được thỏa thuận hạt nhân không có nghĩa là hành động quân sự sẽ bị loại bỏ nhằm ngăn chặnIransở hữu bom hạt nhân.

Nỗi lo của vùng Vịnh

Mỹ vàIsraelbất đồng sâu sắc về việc liệu thỏa thuận hạt nhânIrancó thể giúp hai nước được an toàn hơn hay không. Tổng thống Obama nhấn mạnh rằng, việc giải quyết mối đe dọa vũ khí hạt nhân của sẽ Iran giúp tăng cường an ninh của Israel, Mỹ và các đồng minh của Mỹ. Giới chức Mỹ cũng bày tỏ dấu hiệu rằng họ sẽ không thay đổi chiến lược quốc phòng lâu nay do lo ngại về mối đe dọa từ Iran. Ông Carter thẳng định: “Thỏa thuận hạt nhân dài hơn 100 trang không có câu từ nào hạn chế Mỹ hành động để bảo vệ các nước bạn và đồng minh, bao gồm cả Israel”.

Trong khi đó, Thủ tướng Israel Netanyahu lại cho rằng, đây là một “sai lầm lịch sử” và nó sẽ biến Iran trở thành một cường quốc hạt nhân.Israelcũng lo ngại việc nền kinh tếIranphục hồi khi các biện pháp trừng phạt được dỡ bỏ có thể thúc đẩy các nhóm màIranhậu thuẫn tạiLebanonvà lãnh thổPalestine. Nó cũng có thể dẫn tới cuộc chạy đua vũ trang với các nước Ảrập không mấy thân thiện vớiIsrael.   

Ông Carter cũng sẽ dừng chân tại Ảrập Xêút để bảo đảm về việc duy trì sự hiện diện mạnh mẽ của Mỹ trong khu vực. Cho đến nay, Ảrập Xêút từ chối đánh giá về thỏa thuận, song nhấn mạnh rằng nước này luôn mong muốn một thỏa thuận có thể bảo đảm Iran không thể phát triển được bom hạt nhân, bao gồm cơ chế thanh tra nghiêm ngặt ở tất cả các cơ sở hạt nhân, cả cơ sở quân sự, và bảo đảm việc tái áp đặt nhanh chóng các trừng phạt nếu Tehran vi phạm thỏa thuận. Nước này cảnh báo thẳng thắn rằng, Tehran cần phải tận dụng các lợi ích kinh tế từ việc gỡ bỏ các trừng phạt để thúc đẩy đời sống người dân Iran, “thay vì lợi dụng chúng để tạo rối loạn trong khu vực - vấn đề sẽ phải đối mặt với phản ứng mạnh mẽ của các nước trong khu vực”.

Cùng với sự phản đối ra mặt của Israel, thế giới Ảrập đón nhận thỏa thuận hạt nhân Iran với thái độ thận trọng do lo ngại việc nền kinh tế Iran được cởi trói khỏi các lệnh trừng phạt sẽ khiến so sánh lực lượng nghiêng về quốc gia Hồi giáo dòng Shiite này trong cuộc đối đầu với các cường quốc Sunni như Ảrập Xêút.

Lo ngại lớn nhất là thỏa thuận có thể kích động một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực, bởi các đối thủ củaIrantại vùng đều không tinTehransẵn sàng từ bỏ tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân. Năm 2009, Quốc vương Ảrập Xêút Abdullah từng thẳng thắn cảnh báo Mỹ: “Nếu họ (Iran) sở hữu vũ khí hạt nhân, chúng tôi cũng sẽ có”. Thỏa thuận mà các cường quốc vừa ký vớiIrancó thể tạo cớ cho các nền quân chủ vùng Vịnh tiến thêm một bước tới thúc đẩy vũ khí hạt nhân và gây sức ép nhiều hơn với các nước phương Tây. Một nhà phân tích Trung Đông nói: “Việc Mỹ trấn an hoàn toàn các nước đồng minh là điều không thể. Họ luôn muốn nhiều hơn và nhiều hơn nữa”.

Với một Trung Đông đầy hoài nghi như vậy, sứ mệnh lần này của Bộ trưởng Cater không dễ dàng. Giới chứcIsraelvà Mỹ đã hạ thấp triển vọng hai bên đưa ra bất kỳ tuyên bố nào sắp tới.

Người đại biểu nhân dân