Những diễn biến nguy hiểm

Theo truyền thông Ấn Độ, thêm nhiều binh sĩ Trung Quốc được điều động đến vùng hồ Pangon Tso và thung lũng Galwan dọc Đường Kiểm soát thực tế (LAC) ở vùng Ladakh, miền Bắc Ấn Độ, cách nhau khoảng 110km. Binh sĩ Ấn Độ khẳng định nhìn thấy Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) dựng 100 lều trại dã chiến trong vòng hai tuần qua ở thung lũng Galwan, và triển khai nhiều phương tiện công binh hạng nặng bao gồm máy khoan có khả năng xây dựng lô cốt, hầm hào… bất chấp sự phản đối của biên phòng Ấn Độ. Ở ven hồ Pangong Tso, quân đội Trung Quốc cũng được cho là đang xây lô cốt tại khu vực tranh chấp. Các lô cốt này một khi được hoàn thiện có thể ngăn binh sĩ Ấn Độ tuần tra quanh khu vực.

Phản ứng trước các diễn biến mới, binh sĩ Ấn Độ được lệnh tăng viện đến các điểm nóng. Đích thân Tư lệnh Lục quân Ấn Độ, tướng Manoj Mukund Naravane đã có mặt ở vùng Ladakh để đánh giá tình hình cùng các chỉ huy ở thực địa. Ở New Delhi, cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ Ajit Doval và giới lãnh đạo quân sự cũng đang theo dõi sát sao tình hình.

Về phần mình, tờ Global Times của Trung Quốc ngày 16.5 trích dẫn các nguồn tin từ PLA cho biết, kể từ đầu tháng 5, quân đội Ấn Độ đã vượt qua đường phân giới ở thung lũng Galwan để xâm nhập lãnh thổ Trung Quốc và xây dựng các hàng rào; đồng thời nói quân đội Ấn Độ đã ngăn cản lính biên phòng Trung Quốc tuần tra và thực hiện nhiệm vụ bình thường, "cố tình gây nên tranh chấp, nhằm đơn phương thay đổi hiện trạng kiểm soát biên giới". Các nguồn tin quân đội Trung Quốc cáo buộc các hành động trên của quân đội Ấn Độ đã "vi phạm nghiêm trọng các hiệp định, hiệp nghị liên quan về vấn đề biên giới giữa Trung Quốc và Ấn Độ".

Những căng thẳng gần đây bắt nguồn từ sự việc xảy ra đầu tháng 5, khi binh sĩ hai bên có một vụ ẩu đả, ném đá vào nhau ở cao nguyên Sikkim và phía Bắc hồ Pangong Tso, khiến nhiều người bị thương. Đây là lần đầu tiên hai nước xảy ra căng thẳng tại biên giới kể từ sau cuộc đối đầu ở khu vực Doklam năm 2017. Phía Ấn Độ coi những cuộc ẩu đả không tiếng súng là “chuyện khó thể tránh khỏi” ở biên giới, nhưng hành động xây dựng cơ sở hạ tầng, xây đường sá, làm thay đổi hiện trạng ở vùng tranh chấp là việc làm không chấp nhận được.

Ấn Độ và Trung Quốc có chung một trong những biên giới đất liền dài nhất thế giới. Năm 1962, hai nước tham gia cuộc chiến tranh biên giới đẫm máu ở dãy núi Himalaya và những cuộc giao tranh tiếp tục nổ ra lẻ tẻ trong các thập kỷ sau đó. Năm 2017, lực lượng hai bên đã đối đầu kéo dài hàng tháng trên cao nguyên Doklam đang tranh chấp, trên biên giới không rõ ràng giữa Trung Quốc và Bhutan. Mặc dù không phải là một phần của lãnh thổ Ấn Độ, song khu vực này nằm gần "cổ gà", hành lang chiến lược đóng vai trò là động mạch quan trọng giữa Delhi và các quốc gia phía Đông Bắc.

Sau nhiều tháng căng thẳng và diễn tập bắn đạn thật, hai bên cuối cùng đồng ý rút lui vào tháng 8.2017. Năm 2018, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đồng ý hợp tác tránh để phát sinh tranh chấp biên giới. Nhưng bất chấp thỏa thuận, căng thẳng vẫn tiếp tục.

Vấn đề cạnh tranh chiến lược

Theo nhận định của Hindustan Times, sức ép từ các nước phương Tây về việc minh bạch thông tin liên quan đến dịch Covid-19, chiến tranh thương mại với các quốc gia như Mỹ và Australia ngày càng khốc liệt và hầu hết các công ty đa quốc gia bắt đầu tìm kiếm nguồn thay thế sản phẩm, chuỗi cung ứng từ Trung Quốc, trong đó Ấn Độ là một trong những ứng cử viên sáng giá... có thể là lý do đằng sau sự gây hấn mới của Trung Quốc. "Sự phô trương cơ bắp tương tự cũng xuất hiện gần đây khi tàu của hải quân Trung Quốc tiến vào vùng tranh chấp ở Biển Đông", Hindustan Times nhận định.

Còn theo một số nhà phân tích của Foreign Policy, một vài năm trở lại đây Trung Quốc đã trở nên quyết đoán hơn trong các vấn đề đối ngoại, từ hoạt động xây dựng đảo nhân tạo ở Biển Đông, đến các động thái "ngoại giao cơ bắp" giữa đại dịch Covid-19.

Một số học giả lập luận rằng, sự chuyển đổi quyền lực đang diễn ra giữa Trung Quốc và Mỹ. Các cuộc đụng độ biên giới gần đây giữa Trung Quốc và Ấn Độ có vẻ ngày càng đáng lo ngại trong bối cảnh thay đổi quyền lực này. Gần đây, các hội nghị thượng đỉnh cấp cao giữa hai quốc gia ở Vũ Hán và Mamallapuram đã đóng vai trò quan trọng trong quản lý mối quan hệ tổng thể Trung - Ấn. Tuy nhiên, ngay cả khi thỏa thuận năm 1988 bảo đảm sự yên tĩnh tương đối dọc biên giới và thúc đẩy thương mại giữa Trung Quốc và Ấn Độ, vấn đề tranh chấp biên giới không được giải quyết.

Trung Quốc và Ấn Độ đều hiểu giữa họ có "mối quan hệ cực kỳ phức tạp", theo lời Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar. Ngoài tranh chấp biên giới, còn một số vấn đề cốt lõi trong cuộc cạnh tranh Trung - Ấn bao gồm Tây Tạng, quan hệ đối tác Trung Quốc - Pakistan và các ảnh hưởng chồng chéo của hai nước ở châu Á. Những vấn đề này đã trở nên nổi bật hơn trong bối cảnh hai quốc gia cùng lúc tăng cường sức mạnh bất đối xứng.

Nếu thời gian trước, Trung Quốc liên tục vượt xa Ấn Độ dọc theo hầu hết trục quyền lực, thì giờ đây, khi tác động kinh tế dài hạn của đại dịch Covid-19 vẫn chưa rõ ràng, nền kinh tế nhỏ hơn và tốc độ tăng trưởng nhanh hơn một chút là Ấn Độ có vẻ như đang thu hẹp khoảng cách quyền lực với Trung Quốc, ít nhất là trong dài hạn. Nói cách khác, Ấn Độ là cường quốc duy nhất đang trỗi dậy đối với Trung Quốc, ngay cả khi Trung Quốc phát triển nhanh hơn các cường quốc khác như Nhật Bản và Mỹ.

Ngoài ra, Ấn Độ cũng đang xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược mạnh mẽ với các đối thủ của Trung Quốc, đặc biệt là Mỹ và Nhật Bản. Không có gì đáng ngạc nhiên khi Trung Quốc đang gây áp lực định kỳ lên Ấn Độ dọc theo mặt trận này, một xu hướng chỉ có khả năng leo thang.

Khi Trung Quốc và Ấn Độ tiếp tục tăng trưởng, Trung Quốc sẽ ngày càng coi Ấn Độ là một đối thủ khó chịu. Sự phân mảnh liên tục của hệ thống thương mại toàn cầu (thông qua thuế quan và hạn chế đầu tư), cũng như xu hướng chủ nghĩa dân tộc đang gia tăng trên khắp thế giới, sẽ tiếp tục thách thức quan hệ Trung - Ấn bởi vì các cuộc đàm phán thương mại có thể trở nên khó khăn và gây tranh cãi hơn.

Các học giả nhận định, nếu Bắc Kinh coi New Delhi là trở ngại chính cho việc hiện thực hóa tham vọng thống trị châu Á, rất có thể xảy ra một cuộc đụng độ dữ dội hơn dọc biên giới Trung - Ấn biến động, nghèo nàn.

Để tránh vòng xoáy xung đột, Ấn Độ sẽ cần theo đuổi chiến lược nhiều mặt, bao gồm các yếu tố hợp tác như ngoại giao thượng đỉnh và hợp tác trong các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, Ngân hàng Phát triển Mới và Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á. Những nỗ lực hợp tác này có thể chặn lại bạo lực biên giới, nhưng chúng chắc chắn không giải quyết được các vấn đề cốt lõi, bởi liên quan đến cạnh tranh chiến lược Trung - Ấn.

daibieunhandan.vn