Vị trí ngoại giao đầy quyền uy

Theo Hiến chương LHQ ra đời năm 1945, chức danh Tổng thư ký được xác định là người đứng đầu Ban Thư ký LHQ, đồng thời là người phát ngôn của LHQ. Trong suốt 70 năm hoạt động, chức danh này được bổ nhiệm bởi Đại hội đồng LHQ, căn cứ trên đề xuất, tiến cử của Hội đồng Bảo an (HĐBA). Chức danh này không được bầu theo phương thức phổ thông đầu phiếu. Theo quy ước, vị trí này được chọn tuần tự theo khu vực địa lý, tuy nhiên đến nay chưa có Tổng thư ký nào đến từ Bắc Mỹ hay châu Đại Dương. LHQ đã qua 8 đời Tổng thư ký đại diện từ các nước: Anh, Na Uy, Thụy Điển, Myanmar, Áo, Peru, Ai Cập, Ghana và Hàn Quốc (đương nhiệm). Hầu hết những ứng viên Tổng thư ký đều xuất thân từ viên chức trung cấp và có ít tiếng tăm. Nhiều người coi sự chọn lựa Tổng thư ký trong suốt 7 thập kỷ qua là sự thỏa hiệp để có được lựa chọn phù hợp nhất, an toàn nhất đối với môi trường chính trị thế giới.

Tổng thư ký LHQ đương nhiệm Ban Ki-moon sau nhiệm kỳ 5 năm sẽ chính thức rời ghế vào cuối năm nay.

Chiến dịch công khai

Việc lựa chọn Tổng thư ký LHQ trong suốt 70 năm qua được thực hiện sau cánh cửa đóng kín của Đại hội đồng. Bởi vậy, cuộc chạy đua lần này là điểm rất mới, chưa từng có trong lịch sử hoạt động của tổ chức này.

Cho tới nay đã có 7 ứng viên nộp hồ sơ đăng ký tham gia tranh cử. Các ứng viên này và những người có khả năng đăng ký thêm sẽ phải tham gia vào một cuộc đối thoại gọi là “đối thoại không chính thức” trước Đại hội đồng. Các ứng viên sẽ phải đối mặt với những câu hỏi định hướng như đưa ra giải pháp thúc đẩy hoạt động của LHQ để có thể đối phó với những thách thức toàn cầu trong thế kỷ XXI như biến đổi khí hậu, tình trạng khủng bố gia tăng, cuộc khủng hoảng nhập cư… Các câu hỏi này được đưa ra trước để các ứng viên có sự chuẩn bị khi trả lời trực tiếp trước Đại hội đồng và trước công chúng thông qua các phương tiện truyền thông.

Sau các cuộc “đối thoại không chính thức”, HĐBA sẽ chọn ra các ứng viên đi tiếp vào vòng bỏ phiếu. Bởi vậy, giống như bất kỳ quyết định từng được đưa ra bởi LHQ, 5 thành viên thường trực của HĐBA gồm: Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc có quyền phủ quyết bất cứ ứng viên nào bị cho là không phù hợp. Để đạt được vị trí ngoại giao hàng đầu thế giới này, tân Tổng thư ký LHQ phải giành được sự ủng hộ ít nhất của cả 5 quốc gia nắm quyền phủ quyết trên.

Chuyên gia về LHQ của Đại học Oxford Sam Daws, từng là trợ lý của cựu Tổng thư ký LHQ Kofi Annan cho biết, Hội đồng thành viên thường trực vẫn sẽ đóng vai trò chính trong việc chỉ định ra ứng viên mà họ cảm thấy phù hợp.

Chiến dịch bầu ứng viên Tổng thư ký LHQ công khai được cho là bước cải tiến mới trong hoạt động của LHQ, tổ chức có ảnh hưởng sâu rộng toàn cầu. Chiến dịch mở với hy vọng Tổng thư ký nhiệm kỳ mới sẽ làm tốt hơn nữa chức năng của mình để LHQ hoạt động hiệu quả hơn theo đúng tôn chỉ duy trì an ninh và hòa bình cho các quốc gia độc lập trên thế giới trong bối cảnh khủng bố đe dọa toàn cầu và hậu quả của biến đổi khí hậu ngày một rõ rệt hiện nay.

Chiến dịch đã được sự ủng hộ của Chính phủ Anh, một trong những thành viên giúp thúc đẩy HĐBA LHQ thông qua Nghị quyết về việc bầu Tổng thư ký công khai vào cuối năm 2015.

Các ứng viên sáng giá

Hiện tại danh sách các ứng viên tham gia tranh cử được công bố gồm: Các cựu Ngoại trưởng Vesna Pusić (Croatia), Srgjan Kerim (Macedonia), Igor Lukšić (Montenegro), Irina Bokova (Bulgaria), Natalia Gherman (Moldova). Ngoài ra cựu Tổng thống Slovenia Danilo Turk và cựu lãnh đạo của cơ quan tị nạn LHQ (UNHCR) António Guterres cũng đăng ký tham gia tranh cử vị trí Tổng thư ký LHQ nhiệm kỳ mới.

Một số ứng viên sáng giá khác dự kiến sẽ bước vào cuộc đua này trong những tháng tới cũng được tờ Guardian nhắc tới như Tổng thống Chile Michelle Bachelet, cựu Thủ tướng New Zealand Helen Clark và Ngoại trưởng Colombia Maria Angela Holguin.

Ngoài ra, trong những tuần gần đây, dư luận cũng đang băn khoăn về thông tin Thủ tướng Đức Angela Merkel có thể tham gia vào cuộc đua lần này nhằm thúc đẩy vai trò của mình trong cuộc khủng hoảng nhập cư tại châu Âu.

Đại biểu nhân dân