Nóng từ màn khởi động

Trong tuần này, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (HĐBA LHQ) sẽ tiến hành cuộc bỏ phiếu thứ hai sau khi kết thúc vòng bỏ phiếu đầu tiên hôm 21.7 khá gay cấn và kịch tính. Theo kết quả của vòng đầu, trong số 12 ứng cử viên, ông Antonio Guterres - cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha và từng là ủy viên cao cấp của LHQ về vấn đề tị nạn đang dẫn đầu, tiếp sau là ông Danilo Turk - cựu Tổng thống Slovenia, vị trí thứ ba thuộc về bà Irina Bokova - Tổng Giám đốc UNESCO. Những ứng cử viên sáng giá nhất hiện nay còn bao gồm bà Helen Clark - cựu Thủ tướngNew Zealandvà hiện là Tổng Giám đốc Chương trình phát triển LHQ và bà Susana Malcorra - Bộ trưởng Ngoại giaoArgentina.

Đối với cuộc chạy đua năm nay, quyền đề cử vẫn thuộc về HĐBA. Tuy nhiên, Đại hội đồng (ĐHĐ) đã đưa ra một sáng kiến mới, theo đó, toàn bộ 3 quốc gia thành viên LHQ đều nhận được thư mời đề cử ứng viên mà họ thấy phù hợp cho cuộc chạy đua vào vị trí này. Các ứng viên nộp đơn ứng cử, hồ sơ cá nhân và phải trình bày quan điểm ở phiên điều trần. Tại phiên điều trần, mỗi ứng cử viên có 2 giờ đồng hồ để trình bày một bài thuyết trình ngắn và trả lời các câu hỏi chất vấn tại ĐHĐ liên quan tới hướng giải quyết một số vấn đề cấp bách toàn cầu. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hơn 70 năm ra đời và phát triển, tổ chức đa phương lớn nhất thế giới này áp dụng hình thức mới trong việc lựa chọn người đứng đầu, giúp các ứng viên có cơ hội để thể hiện năng lực của mình. Theo giới phân tích, những thay đổi trong quy trình bầu cử năm nay giúp các ứng cử viên có cơ hội công khai chứng tỏ năng lực cũng như trình bày các kế hoạch hành động của mình nếu đắc cử chức Tổng Thư ký (TTK).

Trong buổi điều trần đầu tiên, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Croatia  Vesna Pusic một trong số ứng cử viên phát biểu rằng, bà sẽ cải cách bộ máy của LHQ về vấn đề nhân quyền và đặc biệt là quyền của phụ nữ. Trong cuộc phỏng vấn với The Guardian, bà Pusic chia sẻ: “Tôi nghĩ nhân quyền nên bắt đầu từ việc vận động phụ nữ trở thành những nhà lãnh đạo của cộng đồng”. Trong khi đó, các ứng viên khác tập trung vào giải quyết xung đột ởSyriavàIraq, vấn đề mà nguyên nhân nằm ở việc bất đồng quan điểm giữa các nước trong HĐBA.

Các chuyên gia cho rằng, hầu hết các chính sách họ đưa ra đều đang đối chọi lại với những chính sách hiện tại của LHQ. Tuy nhiên, ngoại lệ duy nhất có lẽ là ông Antonio Guterres, cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha. Ông là người hoạt động rất tích cực về vấn đề nhân quyền. Với lập trường đi ngược lại với Nga và Trung Quốc, ông Guterres có thể bị mất phiếu từ 2 nước này nhưng vẫn đang là ứng cử viên sáng giá.

Đổi mới là đòi hỏi tất yếu

Mặc dù không thể kỳ vọng LHQ có thể giải quyết tất cả các vấn đề hiện nay của thế giới như cuộc nội chiến Syria hay căng thẳng tại Biển Đông, song giữa lúc các quốc gia hùng mạnh nhất đang xao lãng các công việc chung, sự hợp tác quốc tế thường không đủ mạnh và hàng triệu người vô tội đang phải trả những giá đắt cho tình trạng hỗn loạn trên toàn cầu, vai trò của LHQ trở nên quan trọng chưa từng thấy.

Sau những cuộc chiến đầy tốn kém ở Iraq và Afghanistan,Washington trước mắt sẽ tránh bất kỳ cam kết triển khai quân lâu dài nào hay phải chi tiền của người đóng thuế. Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU), đang đối mặt với chồng chất thách thức, không còn sức để tham gia vào những cuộc phiêu lưu mới ở nước ngoài. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc, đang phải toàn tâm toàn ý với tiến trình cải cách kinh tế đầy phức tạp và nhiều rủi ro ở trong nước, không hề muốn gánh những mạo hiểm không cần thiết. Còn nước Nga sẽ chỉ hành động quyết liệt khi Tổng thống Vladimir Putin cho rằng những lợi ích và vị thế của nước Nga đang bị đe dọa. Tất cả những nước này và cả những quốc gia khác khó có thể hợp tác với nhau, bởi lẽ sự hợp tác đó sẽ buộc họ phải có những thỏa hiệp và hy sinh vốn không được dân chúng trong nước đồng tình, trong khi có quá ít vấn đề mà ở đó lợi ích ngắn hạn của họ tìm được điểm tương đồng. Trong bối cảnh đó, vai trò điều phối viên của LHQ được đề cao hơn cả, đồng nghĩa với người cầm trịch (TTK) cần phải có độ tín nhiệm cao.

TTK sắp tới còn đảm nhận chức vụ vào thời điểm đặc biệt nhạy cảm của HĐBA. Việc nước Anh rút khỏi EU làm dấy lên những câu hỏi như có nên để Anh tiếp tục giữ phiếu phủ quyết trong khi Đức, Ấn Độ và một số quốc gia khác không được quyền này - hay phải chăng Pháp sẽ là tiếng nói duy nhất đại diện cho EU trong vấn đề cải tổ nhóm P5 của HĐBA vốn được thảo luận suốt mấy năm qua. Các ủy viên thường trực hiện nay đang cản trở bất kỳ yêu cầu nào đòi chia sẻ quyền phủ quyết của họ, song lá phiếu Brexit có thể là động lực buộc HĐBA phải cải tổ.

Đại biểu nhân dân