Từ những tuyên bố…
Trong quá trình tranh cử, ông D.Trump từng tuyên bố với các đồng minh: “NATO đã trở nên lỗi thời”, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ảrập Xêút là những nước giàu phải trả tiền để đổi lại bảo vệ của Mỹ, và Mỹ có thể rũ bỏ trách nhiệm bảo vệ các đồng minh.
Ông D.Trump lý giải rằng, các đồng minh của Mỹ đã được hưởng lợi từ “chiếc ô an ninh” của Washington, nên phải chia sẻ trách nhiệm tài chính tương ứng. Và lần đầu tiên trong lịch sử NATO, tại Hội nghị Thượng đỉnh năm 2018, Tổng thống Mỹ đã không đưa ra cam kết bảo vệ đồng minh NATO theo Điều 5 của Hiến chương Liên minh.
Ông Mattis, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ khi đó khẳng định, chính quyền mới vẫn coi trọng NATO, nhưng Mỹ không bám giữ NATO bằng mọi giá như từ trước tới nay mà đòi hỏi các thành viên phải chấp nhận trả giá đắt hơn.
Đối với các đồng minh ở châu Á, ông D.Trump cũng từng cảnh báo Nhật Bản, Hàn Quốc… rằng, phải đóng góp nhiều hơn chi phí triển khai lực lượng quân đội Mỹ và các biện pháp phòng thủ khác ở những nước này. Ông thậm chí còn khuyến khích hai đồng minh Nhật, Hàn phát triển vũ khí hạt nhân để răn đe, trong trường hợp quân đội Mỹ rút khỏi những nước này.
Với Nhật Bản, ông D.Trump còn dự đoán rằng: “Nếu Nhật Bản bị tấn công, Mỹ có thể phải tham gia Đại chiến Thế giới lần thứ III. Còn nếu Mỹ bị tấn công, Nhật Bản có thể sẽ chẳng phải làm gì cả!”.
… đến những động thái gây sốc
Đối với các đồng minh Trung Đông, nếu như trước đây Mỹ là chiếc “ô an ninh” cho khu vực thì dưới thời ông D.Trump, cái ô đó đã không được mở. Vì thế, sau sự kiện máy bay không người lái vượt qua Hệ thống phòng không hiện đại của Mỹ tấn công bể chứa, lưu trữ và sản xuất dầu mỏ quan trọng của Ảrập Xêút ngày 14.9.2019 cho thấy chính sách đồng minh của Mỹ tại khu vực đã thay đổi.
Cũng tại khu vực này, Mỹ đã “gây sốc” cho đồng minh là việc tuyên bố rút quân khỏi khu vực Đông Bắc Syria, không tham gia các hoạt động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ... mà không bàn bạc với các thành viên NATO, với lý do Mỹ đã tiêu tốn quá nhiều tiền bạc tại đây, khiến phe đối lập và người Kurd tại Syria không còn tin tưởng vào Mỹ.
Theo National Interest, phản ứng của Mỹ trước các sự việc trên là ví dụ điển hình cho thấy chính sách đối với đồng minh của Mỹ đang được điều chỉnh theo hướng, không sẵn sàng đầu tư nguồn lực quân sự và kinh tế để bảo đảm an ninh của các nước đồng minh. Chủ trương này đã có từ thời ông B.Obama, nay ông D.Trump hiện thực hóa.
Đối với khu vực Mỹ Latin, năm 2017 Phó Tổng thống Mỹ đi thăm một số quốc gia đồng minh và đối tác trong khu vực đã tuyên bố: “Mỹ sẽ luôn đặt an ninh và thịnh vượng của Mỹ Latin lên trên hết. Không có Mỹ Latin thì không có Mỹ”.
Tuy nhiên, cho đến nay Mỹ đã không làm bất kỳ điều gì để thể hiện chiến lược của mình, ngoài việc tìm cách trừng phạt những quốc gia đối nghịch tại khu vực này. Việc tái đàm phán và ký kết Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA) cho thấy chính quyền Mỹ đã không còn coi trọng và ưu đãi các đồng minh khu vực Mỹ Latin.
Đối với các đồng minh châu Phi, mặc dù Mỹ đã có sáng kiến “Châu Phi thịnh vượng” nhưng đến nay, chính quyền của Tổng thống D.Trump chỉ đưa ra một vài tuyên bố về châu Phi. Giới phân tích cho rằng, chiến lược mới của Mỹ quá tập trung vào việc ngăn chặn ảnh hưởng về thương mại, an ninh và chính trị của Nga và Trung Quốc, bằng chứng là họ đã không có kế hoạch nào để mở rộng các nguồn lực tại châu Phi.
Đối với khu vực Trung Á, mới đây Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã có chuyến thăm tới 5 nước (Kazakhstan, Turkmenistan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Uzbekistan) nhằm chuẩn bị cho chiến lược “Đại Trung Á” trong bối cảnh Trung Quốc đang ra sức tạo ảnh hưởng tại khu vực giàu năng lượng và là “sân sau” của Nga.
Tại đây, ông Pompeo đã chủ trì cuộc gặp theo cơ chế “C5+1” với những người đồng cấp và “tái khẳng định cam kết chung của Mỹ đối với hòa bình, thịnh vượng và an ninh ở Trung Á”. Các chuyên gia cho rằng, chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ tới các nước Trung Á lần này được xem là sự chuẩn bị cho tham vọng “Đại Trung Á” của chính quyền Tổng thống D.Trump. Đây cũng là bước đi nhằm tạo dựng đồng minh mới tại khu vực nhạy cảm trong quan hệ Mỹ, Nga và Trung Quốc.
Chính sách đồng minh của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump
Chính sách đối với đồng minh của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump cho đến nay vẫn có thể được gọi là “khác lạ”, bởi sự biến thiên, tính bất ổn và độ dung sai cao. Tuy nhiên, sau hơn 3 năm cầm quyền, chính sách này cũng dần định hình và có thể được khái quát là: Điều chỉnh hành vi, kiên trì lợi ích, chia sẻ trách nhiệm và đổi mới phương thức lãnh đạo chỉ huy. Loạt bài này hy vọng giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan và dự báo về chính sách đồng minh của Mỹ thời gian tới.
daibieunhandan.vn
