Theo kết quả thăm dò dư luận trước thềm bầu cử, diễn viên hài theo tư tưởng bảo thủ Jimmy Morales, đại diện cho đảng Mặt trận Tiếp cận quốc gia (FCCN-Nacion), sẽ chiến thắng dễ dàng trong cuộc bỏ phiếu Tổng thống vòng 2. Ông Morales nhận được sự ủng hộ từ 68% số cử tri được hỏi, bỏ xa đối thủ liền kề là cựu Đệ nhất phu nhân theo đường lối trung tả Sandra Torres đến từ đảng Đoàn kết Hy vọng quốc gia (INE) nhận được 32% số ý kiến ủng hộ. Biên độ sai số trong thăm dò chỉ là 2,8%.
Trước đó, danh hài 46 tuổi Morales đã về nhất trong cuộc bầu cử vòng 1 hồi tháng 9. Các bê bối tham nhũng làm sụp đổ Chính phủ của Tổng thống Otto Pérez Molina đã làm sụt giảm nghiêm trọng uy tín của các chính trị gia truyền thống trước các cử tri.
Trong cương lĩnh tranh cử của mình, ông Morales cam kết làm trong sạch bộ máy chính trị, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và gia tăng phúc lợi xã hội. Ông tự nhận mình là người theo chủ nghĩa trung dung. Cụ thể, ông tuyên bố sẽ minh bạch hóa chi tiêu công, rà soát hoạt động của bộ máy kiểm toán, tăng ngân sách hoạt động cho Bộ Tư pháp và gia hạn hoạt động của Ủy ban Quốc tế chống nạn miễn trừ trừng phạt tại Guatemala (CICIG) - tổ chức đã phanh phui vụ bê bối tham nhũng. Về phúc lợi xã hội, ông cam kết không tăng thuế trong ít nhất một năm tới những vẫn duy trì chi tiêu công ở mức độ hiện nay và tăng thuê mỏ khai thác. Với các chương trình phúc lợi có dấu hiệu tham nhũng, ông Morales tuyên bố sẽ tạm ngừng để tiến hành điều tra. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đánh giá gương mặt mới nổi này còn thiếu kinh nghiệm trên chính trường và có xu hướng theo đuổi những ý tưởng mới bốc đồng.
Trong khi đó, bà Torres - vợ cũ của cựu Tổng thống Álvaro Colom (2008 - 2011) - đã cố gắng nhấn vào kinh nghiệm chính trị và chương trình hành pháp chắc chắn của mình, vốn là yếu điểm của ông Morales, người tới gần đây vẫn là nhân vật chính trong một chương trình nhái giọng trên truyền hình. Bà tuyên bố sẽ thành lập Bộ Minh bạch, thúc đẩy luật chống hối lộ, mở rộng quyền hạn của Văn phòng Tổng thanh tra và cũng như đối thủ Morales, bà Torres cam kết gia hạn hoạt động của CICIG. Tuy nhiên, khác với ông Morales, bà chủ trương tăng thu thuế, tái cơ cấu lại cục thuế, chuyển các khoản nợ bằng đồng nội tệ sang ngoại tệ và cam kết chi cho phúc lợi xã hội mức tương đương 6,9% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Bà Torres cũng tuyên bố sẽ thúc đẩy mô hình hợp tác công ty, cấp các khoản vay ưu đãi cho doanh nghiệp tư nhân và mở cửa ngành giáo dục...
Theo các chuyên gia, với cách biệt về tỷ lệ ủng hộ như trên qua các cuộc thăm dò, khả năng ông Morales đắc cử Tổng thống là gần như chắc chắn.
Viễn cảnh khó khăn
Dù ứng cử viên nào chiến thắng trong lần bỏ phiếu thứ hai này cũng sẽ phải đối mặt với nhiệm vụ hết sức khó khăn, đó là khôi phục niềm tin của người dân đối với Chính phủ. Guatemala đang trải qua cuộc khủng hoảng chính trị sâu sắc kể từ khi một số vụ bê bối tham nhũng bi phanh phui liên quan tới nhiều quan chức Chính phủ, gồm cựu Tổng thống Otto Perez Monila, cựu Phó tổng thống Roxana Baldetti Elias, người đứng đầu các Bộ Tài chính, Viễn thông, Kinh tế, Y tế, Giáo dục và Nông nghiệp cùng với 5 quan chức cấp cao khác. Hồi đầu 9 vừa qua, một tòa án củaGuatemalađã chính thức ra lệnh bắt giam và buộc tội tham nhũng đối với ông Perez Molina.
Vụ bê bối mang tên “Đường dây” đã làm sụp đổ chính quyền của Tổng thống Otto Pérez Molina và bào mòn tính hợp pháp của toàn bộ hệ thống chính trị tại Guatemala, nền móng của nền dân chủ được thiết lập từ năm 1985. Nhưng không chỉ có ông Pérez Molina, các cuộc điều tra cũng đã phơi bày cả chính đảng đối lập lớn nhất, đảng Tự do Dân chủ Cải cách (LIDER) cũng liên quan tới các phi vụ tham nhũng, và Phó chủ tịch LIDER Édgar Barquín cùng 6 nghị sĩ thuộc đảng này đang phải hầu tòa.
Nhưng ngay cả khi các lực lượng chính trị chính đã mất hầu hết uy tín và sự ủng hộ của quần chúng, các thể chế của Guatemala vẫn không có khả năng thực hiện những thay đổi và cải cách ngay lập tức khi cho tới nay hai đảng Ái quốc và LIDER đã ngăn chặn mọi hình thức cải cách chính trị. Các chính đảng này cùng với giới tư bản và doanh nhân lớn vẫn mong muốn giữ nguyên bộ khung thể chế hiện tại vốn đang có lợi cho họ. Rõ ràng, tân Tổng thống và chính quyền kế nhiệm sẽ tiếp nhận một đất nước chìm trong khủng hoảng thể chế, mất niềm tin vào các chính đảng lâu đời cũng như một hệ thống chính trị không còn đủ khả năng xoa dịu bất bình của quần chúng. Đó sẽ là một công trường ngổn ngang và sẽ phải mất rất nhiều thời gian để có thể “dọn dẹp”.
Người đại biểu nhân dân
