Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc dồn hết tâm trí vào một cuốn tiểu thuyết có thể nâng cao sự liên kết trong não bộ và cải thiện các chức năng của não. Điều thú vị là đọc tiểu thuyết cho phép người đọc cải thiện khả năng đặt bản thân vào tình huống của người khác và kích thích trí tưởng tượng – giống như việc các cơ bắp bị kích thích khi người ta chỉ mới nghĩ đến việc chơi thể thao vậy.
Trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, thói quen đọc sách hiện đại đã có nhiều thay đổi so với trước đây. Các con số thống kê không cho biết chính xác có bao nhiêu người đang đọc tiểu thuyết trong thập kỷ này so với một thập kỷ trước. Nhưng có một điều chắc chắn là những người đọc phổ thông đang mua nhiều tiểu thuyết hơn là các cuốn sách thể loại khác – đồng thời tiếp nhận các dữ kiện, tin tức và tri thức từ mạng Internet. Trong năm 2012, chỉ có 4 trong số 20 cuốn sách bán chạy nhất không phải là tiểu thuyết.
“Con người ngày nay thích chạy trốn,” Carol Fitzgerald nhà sáng lập mạng lưới Book Report Network cho biết. “Với số trang sách nhất định, câu chuyện mở ra, phát triển rồi đóng lại, và rất nhiều điều đang diễn ra trên thế giới hiện nay không giống như vậy. Mỗi lần chạy trốn được gói gọn trong một cuốn sách và bạn có thể thưởng thức nó.”
Bạn có phải là một người thích đọc tiểu thuyết? Đáng ngạc nhiên là có tới 42% số sinh viên tại Mỹ không bao giờ đọc sách trở lại sau khi tốt nghiệp đại học (và con số này ở Việt Nam có lẽ còn nhiều hơn).
Theo một cuộc khảo sát năm 2012 của hãng Pew có tên “Dự án Internet và Cuộc sống Mỹ”, những người thích đọc tiểu thuyết bị thôi thúc bởi nhu cầu làm phong phú thêm bản thân và nói về sở thích đọc sách của họ như sau: “Tôi thích được tiếp xúc với những ý tưởng và được trải nghiệm nhiều thời gian, địa điểm và sự kiện.”
Một người khác nói, “Tôi xem nó là chất kích thích cho tâm trí, và nó rất thư giãn.” Một số khác bày tỏ sự thoải mái khi được sống cuộc sống của nhân vật và có một “cuộc sống khác trong tâm trí.”
Theo báo cáo này, đọc sách còn là một lựa chọn phong cách sống, mong muốn được thoát khỏi dòng chảy liên tục của thông tin dưới dạng hình ảnh hiện nay. Những người đọc sách nói rằng: “Tôi thích tưởng tượng mọi thứ trong đầu mình hơn là xem chúng trên TV… Đọc sách là một lựa chọn khác ngoài TV và lần nào nó cũng chiến thắng TV… Đọc sách tốt hơn bất cứ thiết bị điện tử nào khác.” Một câu trả lời tổng kết lại cảm xúc chung của những người ham muốn đọc sách như sau, “Tôi yêu việc có thể thoát khỏi con người mình.”
Khả năng cải thiện thuyết tâm tư là một trong nhiều lợi ích của việc rời khỏi bản thân và đặt mình vào vị trí của người khác thông qua tiểu thuyết. Nếu bạn là cha của một cô bé 6 tuổi, bạn sẽ nhận ra được những lợi ích về trí tưởng tượng và nhận thức của con trẻ khi chúng được thả mình vào câu chuyện và học cách cảm thông với các nhân vật hư cấu.
Mặc dù vẫn còn rất nhiều người đang đọc tiểu thuyết, nhưng nghiên cứu mới này khẳng định rằng con người ở mọi độ tuổi nên được khuyến khích đọc sách nhiều hơn nữa và chịu khó xem TV ít đi.
Một gia đình phổ thông ở Mỹ năm 2014 có 2,86 chiếc TV, cao hơn 18% so với tỷ lệ năm 2000 (2,43 chiếc/hộ), và cao hơn 43% so với năm 1990 (2,0 chiếc). Ở Mỹ hiện nay, số TV trong một ngôi nhà còn nhiều hơn số người trung bình sống trong ngôi nhà đó. Trung bình, trẻ em dưới 8 tuổi dành 90 phút một ngày để xem TV hoặc các đĩa DVD.
Gần 33% trẻ em Mỹ sống trong những căn nhà có TV mở gần như suốt cả ngày. Trẻ em trong độ tuổi từ 8-18 xem TV ba tiếng đồng hỗ mỗi ngày. Trung bình, 61% trẻ em dưới 2 tuổi sử dụng một dạng thiết bị có màn hình nào đó, và 43% xem TV suốt ngày. Những số liệu này thật khiến chúng ta nhức nhối.
Một trong những vấn đề của việc xem TV là nó làm giảm thuyết tâm tư. Thuyết tâm tư (Theory of mind – ToM) là khả năng hiểu rằng người khác, cũng giống như chính mình, có khả năng suy nghĩ, cảm xúc, và ước muốn của riêng họ; và cách suy nghĩ, cảm xúc của họ có thể khác suy nghĩ, cảm xúc của chính mình.
Nhưng không may thay, TV lại là hình thức tương tác thụ động nhất trong tất cả các dạng truyền thông và là dạng thức có thể làm giảm thuyết tâm tư nhiều nhất. Một nghiên cứu có tên “Mối liên hệ giữa tiếp xúc với TV và thuyết tâm tư của trẻ em mẫu giáo” đã được đăng tải tháng 11 năm 2013 trên Tạp chí Giao tiếp. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng trẻ em mẫu giáo có TV trong phòng ngủ và xem TV càng nhiều thì càng yếu trong việc hiểu được đức tin và khao khát của người khác, và quá trình phát triển nhận thức gặp nhiều hạn chế. (KHPT)
