Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng: Quy định sở hữu chung, sở hữu riêng thì không ai hiểu thế nào

Trước đây, trong lý luận kinh tế chính trị của ta, pháp luật từ trước vẫn nói chế độ sở hữu và hình thức sở hữu là khác nhau. Chế độ sở hữu là sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân. Chế độ sở hữu, hình thức sở hữu, bây giờ toàn dân là ai? Nói toàn dân, nhưng toàn dân phải có người đứng ra đại diện sở hữu. Đó chính là Nhà nước. Ta gọi là sở hữu Nhà nước, hình thức sở hữu là hình thức sở hữu Nhà nước. Bây giờ, gọi là sở hữu toàn dân, rồi lại phải nói là sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện thì lại phải thêm, phải giải thích như thế, đúng với tinh thần của Hiến pháp và đúng với quy định của Luật Đất đai. Vì vậy, tôi thấy, chỗ này còn lằng nhằng. Cứ nghe sở hữu Nhà nước là Nhà nước nắm quyền, định đoạt, Nhà nước thay mặt toàn dân. Dân thì vẫn thích sở hữu tư nhân. Quy định sở hữu tư nhân là rõ ràng. Bây giờ, các anh để hình thức sở hữu chung, sở hữu riêng thì không ai rõ thế nào, thế nào là riêng, thế nào là chung, lại phải đi tìm khái niệm, định nghĩa... Người ta nghe quen rồi, sở hữu Nhà nước, sở hữu tư nhân, sở hữu tập thể, nhà chung cư thì coi như sở hữu chung. Chọn thế nào thì chọn, nhưng phải giải thích được. Khái niệm vật quyền, trái quyền cũng phải giải thích. Trước đây đã dùng các khái niệm này, sau đó bỏ đi, bây giờ lại lấy lại – tại sao lấy lại cũng phải giải thích cho dân rõ. Giải thích như ở đây, tôi thấy cùn lắm.

Về việc ban hành Nghị quyết về tổ chức lấy ý kiến nhân dân, tôi tán thành Báo cáo của Ủy ban Pháp luật. Chủ thể, đầu mối thực hiện phải là Chính phủ, sau đó, Chính phủ báo cáo UBTVQH để cùng nhau báo cáo QH.

Phó chủ tịch QH Uông Chu Lưu: Quy định hình thức sở hữu riêng không nổi bật được tuyên bố của Nhà nước ta về bảo hộ, bảo vệ quyền sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, tư liệu lao động...

Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) hiện có 5 vấn đề còn ý kiến khác nhau gồm: hình thức sở hữu; các thuật ngữ; quyền nhân thân; chủ thể, hộ gia đình, hợp tác xã và liên minh hợp tác xã và về các loại pháp nhân. Theo tôi, vẫn phải giữ lại các phương án, tức là mỗi loại vấn đề có 2 phương án; trình bày một cách khách quan, đầy đủ các lập luận, lý lẽ, kể cả thực tiễn, kinh nghiệm, truyền thống lập pháp của nước ta để nhân dân góp ý kiến.

Trong nội dung này cần cân nhắc về hình thức sở hữu. Bây giờ phân biệt giữa chế độ sở hữu và hình thức sở hữu như thế nào? Theo quy định trong dự thảo lần này thì vẫn lẫn lộn giữa chế độ sở hữu và hình thức sở hữu. Tôi đề nghị cân nhắc ý kiến của anh Phùng Quốc Hiển. Bây giờ ta dùng chữ sở hữu riêng thì không nổi bật được tuyên bố của Nhà nước chúng ta về vấn đề bảo hộ, bảo vệ quyền sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, tư liệu lao động... Sở hữu tư nhân là một trong những động lực có thể nói là rất quan trọng thúc đẩy sự phát triển. Điều 32 Hiến pháp của chúng ta quy định: mọi người có quyền sở hữu...; Khoản 2 quy định: quyền sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ – chúng ta tuyên bố rất rõ trong Hiến pháp như vậy. Sở hữu tư nhân là một hình thức sở hữu. Cần thể hiện trong Bộ luật Dân sự cho đúng bản chất và định hướng của Nhà nước ta.

Về các thuật ngữ, Chính phủ chọn phương án mới. Khi thảo luận tại Kỳ họp thứ Tám, QH Khóa XIII, rất nhiều ĐBQH không tán thành với việc dùng các thuật ngữ mới này. Khái niệm vật quyền, nếu hiểu là quyền sở hữu thì chưa bao quát hết được những quyền mới phát sinh trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Trong khái niệm pháp lý của khoa học dân sự hiện đại, bây giờ mình nói là sở hữu và các quyền khác có được không?

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện: Các khái niệm mới có hay hơn, đẹp hơn, rõ hơn khái niệm đang dùng hiện nay không? – phải giải trình thật rõ

Về việc tiếp thu, chỉnh lý dự án Bộ luật Dân sự (sửa đổi) để xin ý kiến nhân dân, tôi cơ bản đồng ý với rất nhiều ý kiến đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo của Ủy ban Pháp luật. Với những nội dung lớn còn ý kiến khác nhau, tôi đề nghị, không vội kết luận. Nên để 2 phương án vì hiện nay dự thảo Bộ luật vẫn đang giai đoạn xin ý kiến nhân dân, trao đổi, thảo luận. Trong từng phương án, cần tập trung lập luận rõ cả về cơ sở lý luận và thực tế, với tinh thần rất khách quan để nhân dân cân nhắc, lựa chọn.

Về các vấn đề lớn cần tập trung xin ý kiến nhân dân, Báo cáo của Chính phủ nêu 10 vấn đề. Tôi cơ bản nhất trí. Tuy nhiên, tôi đề nghị bổ sung thêm một nội dung tôi cho là rất lớn và rất quan trọng mà ngay khi QH thảo luận cũng còn nhiều ý kiến khác nhau. Đó là, xin ý kiến nhân dân về thuật ngữ hành vi pháp lý dân sự, vật quyền, trái quyền. Những khái niệm này chúng ta bàn mãi rồi, gọi là mới nhưng thực ra không mới. Khi chuẩn bị Bộ luật Dân sự năm 1995, các khái niệm giao dịch dân sự, hành vi pháp lý dân sự cũng đã được thảo luận mãi rồi, nhưng cuối cùng, khi Bộ luật Dân sự 1995 được thông qua, QH chọn sử dụng khái niệm giao dịch dân sự. Bây giờ, dự thảo Bộ luật sửa đổi lại đề nghị sử dụng khái niệm hành vi pháp lý dân sự. Hay các khái niệm vật quyền, trái quyền cũng vậy, cũng bàn mãi rồi, cuối cùng lại quyết định dùng khái niệm quyền tài sản, nghĩa vụ đối với tài sản. Bây giờ, sửa đổi Bộ luật lại chọn ngược lại các khái niệm hành vi pháp lý dân sự, vật quyền, trái quyền thì giải trình rõ dùng các khái niệm này có hay hơn, đẹp hơn, rõ hơn khái niệm đang dùng hiện nay không? 

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển: Nên giữ những khái niệm đã được sử dụng ổn định của Bộ luật hiện hành

Về hình thức sở hữu, tôi rất đồng tình với ý kiến của Chủ tịch QH. Trước đây chúng ta quy định 2 vấn đề: một là, chế độ sở hữu và hai là, hình thức sở hữu. Hình thức sở hữu chính là thể hiện về cách thức sở hữu như thế nào của chế độ sở hữu. Bộ luật hiện hành cũng có cái hay ở chỗ, mặc dù có quy định trùng lặp, nhưng lại hết sức chi tiết. Theo đó, có các hình thức sở hữu gồm: sở hữu Nhà nước, sở hữu tập thể, sở hữu tư nhân, sở hữu chung, sở hữu của các tổ chức chính trị - xã hội. Bây giờ, chúng ta gom lại như phương án của Chính phủ là gồm có sở hữu toàn dân, sở hữu riêng và sở hữu chung. Tôi thấy có gom lại như vậy lại bị lẫn lộn giữa chế độ sở hữu và hình thức sở hữu. Có lẽ chúng ta cũng phải xem lại vấn đề này, vì thực tế ở các nước, người ta cũng chỉ có 2 loại sở hữu là sở hữu công và sở hữu tư. Theo dự thảo Bộ luật Dân sự này, nếu dịch ra nước ngoài thì cũng không biết sở hữu chung thế nào, sở hữu riêng thế nào.

Tôi đề nghị, trong các hình thức sở hữu, trước hết, phải dứt khoát có sở hữu Nhà nước; hai là, nên giữ sở hữu chung, có thể bao gồm cả những sở hữu tập thể; ba là, sở hữu tư nhân. Không nên dùng sở hữu riêng - không rõ nghĩa như thế nào. Nếu bây giờ đưa 3 hình thức là sở hữu toàn dân, sở hữu riêng và sở hữu chung, có khi có sự lẫn lộn. Thực tế, theo tôi, chúng ta nên tiếp thu Bộ luật hiện hành, bản thân Bộ luật hiện hành của ta cũng đã đi vào đời sống. Chúng ta chỉ thu lại và bỏ đi một số hình thức sở hữu như sở hữu của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, sở hữu của tổ chức chính trị - xã hội nghề nghiệp, sở hữu của tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp... Tôi nghĩ, quy định như thế hợp lý hơn và cũng hội nhập với quốc tế hơn.

Một số thuật ngữ, có lẽ trong bối cảnh tình hình hiện nay, khi Bộ luật cũ đang dùng quen rồi thì trong Bộ luật sửa đổi cũng nên giữ những khái niệm của Bộ luật hiện hành. Nếu đưa ra những khái niệm mới thì cũng khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện.

Người đại biểu nhân dân