"3 điểm sáng" 

Hiến pháp 2013 đã cụ thể hóa thêm một bước chế định Chủ tịch Nước với những nhiệm vụ, quyền hạn, chức năng khá rõ ràng. Trên cơ sở đó trong nhiệm kỳ qua Chủ tịch Nước đã thực hiện tương đối tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo quy định của Hiến pháp. Theo ĐBQH Nguyễn Anh Sơn (Nam Định), trong nhiệm kỳ qua, hoạt động của Chủ tịch Nước nổi lên 3 điểm sáng đó là với cương vị là Trưởng ban chỉ đạo cải cách tư pháp, Chủ tịch Nước đã đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng và thể chế hóa những quy định của pháp luật để xây dựng hệ thống tư pháp của nước ta càng ngày càng hiện đại và đáp ứng với yêu cầu hội nhập quốc tế trong thời kỳ mới; đặc biệt Chủ tịch Nước rất quan tâm đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp. Hai là cùng với hoạt động đối ngoại của Tổng Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch QH và lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, hoạt động đối ngoại của Chủ tịch Nước, Phó chủ tịch Nước trong nhiệm kỳ qua đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Ba là, trong hoạt động thực tiễn của mình, Chủ tịch Nước, Phó chủ tịch Nước đã thể hiện là những lãnh đạo cao cấp của nhà nước, rất quan tâm, rất gần gũi nhân dân, luôn chăm lo đến đời sống của nhân dân.

“Việc Chủ tịch Nước, Phó chủ tịch Nước xuống trực tiếp với người dân, gần gũi với dân đã thể hiện hình ảnh rất đẹp của lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước, tạo dựng niềm tin của người dân đối với chế độ và tương lai của đất nước” đại biểu Sơn nhấn mạnh.

Tuy nhiên ĐBQH Nguyễn Anh Sơn cũng cho rằng, cùng với những kết quả đã đạt được, trong trong nhiệm kỳ vừa qua, vẫn còn nhiều băn khoăn về việc trong nhiều hoạt động chưa thể hiện rõ quyền lực của Chủ tịch Nước đối với nhiệm vụ đối nội cũng như đối ngoại. Đại biểu đề nghị, trong nhiệm kỳ tới, Chủ tịch Nước sẽ trình QH đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh xây dựng và ban hành luật, pháp lệnh về Chủ tịch Nước. Đại biểu lý giải, các chế định về lập pháp, hành pháp, tư pháp đều có luật, pháp lệnh quy định, nhưng chỉ có Chủ tịch Nước là chưa có. Do vậy việc sớm có pháp lệnh về Chủ tịch Nước là điều cần thiết, trong đó cần làm rõ chế định Chủ tịch Nước với tư cách là người đứng đầu nhà nước về đối nội, đối ngoại; Chủ tịch Nước được quyền làm gì, làm như thế nào; đồng thời, cũng cần cụ thể hóa những quyền hạn, nhiệm vụ của Chủ tịch Nước trong từng lĩnh vực.

Đồng tình với quan điểm này, ĐBQH Bùi Văn Phương (Ninh Bình) cho rằng, báo cáo của Chủ tịch Nước chưa làm rõ được sự đóng góp trong việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, nhất là những vấn đề hệ trọng quốc kế dân sinh. Đặc biệt là chưa thể hiện được trong việc ký các Hiệp định vay nợ quốc tế và giám sát việc sử dụng các nguồn vay này như thế nào để có hiệu quả để tác động trở lại cho sự phát triển kinh tế của đất nước, bảo đảm an toàn nợ công và khả năng trả nợ quốc gia. Trên cơ sở đó, đại biểu Phương đề nghị, trong nhiệm kỳ tới QH tới tiếp tục hoàn thiện thể chế về Chủ tịch Nước để có những quy phạm, quy định thể hiện tinh thần Hiến pháp để Chủ tịch Nước có thể thể hiện đúng, đầy đủ trọng trách đứng đầu nhà nước, xứng đáng với niềm tin và kỳ vọng của nhân dân.

Giao trách nhiệm rõ ràng cho từng cơ quan

Cho ý kiến về Báo cáo công tác nhiệm kỳ của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, Chính phủ đã điều hành nền hành pháp ổn định, đưa nền kinh tế vượt qua khủng hoảng, có tinh thần đổi mới về thể chế, quan tâm đến việc làm luật nhằm bảo đảm quyền con người và quyền công dân. “Đây là những thành tích lớn nhất của Thủ tướng và của Chính phủ mà cử tri công nhận” đại biểu cho biết.

Tuy nhiên, theo đại biểu Nghĩa, trong tình hình đất nước hiện nay, cử tri lo lắng nếu điều hành theo cung cách cũ sẽ không tránh khỏi rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Ngoài ra, tình hình tham nhũng nghiêm trọng, xâm phạm quyền lợi của người dân và suy yếu tiềm lực đất nước, tàn phá tài nguyên quốc gia. Đây là điều mà nhiệm kỳ qua chưa giảm thiểu được, đề nghị Chính phủ trong nhiệm kỳ tới cần phải cải cách cách thức điều hành. Thủ tướng phải mạnh dạn kỷ luật, thậm chí thay thế các Bộ trưởng, các phó chủ tịch UBND cấp tỉnh có sai phạm, hoặc không hoàn thành nhiệm vụ, không đợi đến hết nhiệm kỳ và chấm dứt tình trạng trên bảo dưới làm lơ trong hành pháp.

Về vấn đề thực thi pháp luật, ĐBQH Nguyễn Thị Khá (Trà Vinh) cũng cho rằng, trong báo cáo thường niên của Chính phủ, của bộ ngành hay của UBND các cấp nội dung này chưa cấp nào, lãnh đạo nào thực sự quan tâm nhắc đến; pháp luật triển khai đến đâu, đạt ở mức độ nào? Bà Khá cũng băn khoăn, vùng thành thị dân trí cao, vùng nông thôn, dân tộc thiểu số, vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thì mức độ tiếp cận pháp luật như thế nào? Liệu họ có hiểu đầy đủ pháp luật không? Có chấp hành nghiêm pháp luật không hay cố tình làm trái pháp luật, phớt lờ pháp luật?​

“Việc xem thường pháp luật không chỉ ở vùng sâu vùng xa mà ngay vùng thành thị cũng đều diễn ra hàng ngày, ngay trước mắt mọi người. Điều đáng nói là pháp luật hiện nay chỉ mới thi hành phần ngọn, tức là chỉ giải quyết những việc đã có, còn nguyên nhân từ đâu thì không ai tìm hiểu, cũng không ai chịu trách nhiệm” bà Khá cho biết.

Theo đó, đại biểu Khá đề nghị, trong nhiệm kỳ tiếp theo, cơ quan nào được giao trình dự án luật phải chịu trách nhiệm hoàn toàn trước Đảng, trước dân. Sau khi văn bản luật được ban hành thì chịu trách nhiệm tham mưu sao cho các văn bản ban hành đầy đủ, kịp thời. Cơ quan này cũng sẽ là đầu mối triển khai đến tận người dân, đặc biệt là đối tượng được điều chỉnh áp dụng bới văn bản luật này. Hàng năm phải tổng kết đánh giá mức độ người dân được tiếp cận luật đó là bao nhiêu phần trăm, đặc biệt có bao nhiêu người vi phạm pháp luật mà bộ ngành mình được giao và phải liên đới chịu trách nhiệm… được khen thưởng hay kỷ luật dưới mọi hình thức. Vấn đề này hiện nay vẫn còn đang bỏ ngỏ.

Theo đại biểu Khá, có giao trách nhiệm rõ ràng như thế thì pháp luật được ban hành mới được triển khai đến nơi đến chốn, hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật mà cho rằng chưa hiểu đầy đủ pháp luật.

Bảo vệ quyền con người và quyền công dân là trách nhiệm hàng đầu

Hoan nghênh Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã có tư tưởng và quan điểm cải cách tư pháp mạnh mẽ và có những đóng góp nhất định vào việc kiểm sát quyền lực, chống tham nhung trong các cơ quan tư pháp, ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) cho biết, cử tri mong muốn trong nhiệm kỳ tới Viện kiểm sát sẽ tranh thủ nhiều hơn và dũng cảm hơn trong thực thi quyền hạn của mình trong vai trò kiểm sát thi hành luật pháp và trong quan hệ với các cơ quan tiến hành tố tụng.

Cũng theo đại biểu Nghĩa, cử tri cũng mong Viện kiểm sát sẽ đóng góp nhiều hơn vào việc bảo vệ quyền con người và quyền công dân. Bởi theo Hiến pháp cũng như theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân tới đây thì bảo vệ quyền con người và quyền công dân đã được đưa lên hàng đầu. “Cùng với Tòa án, Viện kiểm sát cũng phải xác định trách nhiệm này của mình, đây là một trong những trách nhiệm hàng đầu” đại biểu đề nghị.

Về tòa án, theo ĐBQH Trương Trọng Nghĩa, Tòa án nhân dân tối cao đã có những nỗ lực lớn trong cải cách tư pháp, nhất là trong quá trình làm Hiến pháp và làm các luật về tòa án và về tố tụng, đặc biệt là kiên quyết đấu tranh để thể chế hóa nguyên tắc tranh tụng và áp dụng án lệ và thực hiện tòa án 4 cấp.

“Cách thức này sẽ có tác động tích cực cho nền tư pháp của chúng ta. Và những tiến bộ trong cải cách tư pháp mang tính hệ thống như vậy sẽ tạo ra những thuận lợi cho nhiệm kỳ tới” ông Nghĩa nhấn mạnh. Theo đại biểu, đây là sự thuận lợi cho Chánh án Tòa án nhân dân tối cao trong nhiệm kỳ tới để thể chế, chấn chỉnh đội ngũ thẩm phán về mặt đạo đức và năng lực. Quyền tư pháp sẽ thực sự đóng một vai trò mạnh mẽ và tích cực, tương xứng với vị trí của nó mà được quy định tại Hiến pháp 2013.

Đại biểu nhân dân